Historia

„Gdy na świętego Marcina pękają kasztany świat niech na głowie stanie”
głosi stare porzekadło łużyckie. Tak też działo się w Żarach od 1896 r., gdy po raz pierwszy uczniowie z nauczycielami żarskiego królewskiego gimnazjum łacińskiego wrócili do tradycji jarmarcznej związanej ze świętem świętego Marcina. Zawieszano naukę, ale nie działalność szkoły. Od 23 do 25 października młodzież odbywała wycieczki krajoznawcze, organizowała wieczornice, wystawy prac uczniowskich, pochody przebierańców, zawody sportowe, wystawiano sztuki teatralne, pracowano na rzecz szkoły i miasta.

Odbywało się to pod hasłem „ruchu ojczyźnianego”, z niemieckiego „Heimatbewegung”, w duchu kultywowania tradycji i kultury ziemi zamieszkania — ojcowizny. Ruch małych ojczyzn upadł po dojściu Hitlera do władzy. Cele nadrzędne narodowego socjalizmu, takie jak unifikacja i konsolidacja państwa, stały w sprzeczności z podstawami samorządności i tożsamości regionalnej akcentującymi lokalne osobliwości, stąd też obchody święta zamarły.

Wznowienie działalności

25 października 2001 r. święto zostało reaktywowane w żarskim LO dzięki staraniom dyrekcji szkoły i władz powiatowych PTTK. Inaugurację rozpoczęła prelekcja głównego orędownika powrotu „Pękniętego Kasztana” do miasta prof. J. P. Majchrzaka na temat historii szkolnictwa żarskiego i tradycji obchodów omawianej uroczystości. Dużą frekwencją cieszył się wykład ubarwiony kolorowymi przeźroczami i eksponatami mgr. Lesława Zuba z Zielonej Góry na temat Skandynawii i 100-lecia przyznawania Nagrody Nobla. Impreza zakończyła się zwiedzaniem z przewodnikiem PTTK Żar. Młodzież mogła wykazać się swoimi pozalekcyjnymi zainteresowaniami podczas akademii, na którą zostali zaproszeni przedstawiciele władz i organizacji samorządowych. Zaprezentował się chór, wystąpiły zespoły muzyczne i taneczne. Przygotowana została wystawa skał i minerałów. Poszczególne klasy rywalizowały między sobą w zawodach szachowych i konkursach wiedzy ogólnej. Odbył się też pokaz jazdy konnej członków sekcji jeździeckiej.

Żarski ogólniak będzie gościł w czerwcu 2002 r. tegorocznych finalistów eliminacji centralnych konkursu „Moja ojcowizna”.

Cele i korzyści

Święto „Pękniętego Kasztana” daje możliwość spotkania się przedstawicielom całkiem odmiennych środowisk i wykonania czegoś wspólnie. Integracja tworzy więzi, dzięki którym łatwiej i lepiej się żyje.

„Pęknięty Kasztan” jest odtrutką na bierność i apatię wielu ludzi. Stymuluje bardziej efektywny i całościowy rozwój człowieka, podkreślając rangę kontaktów międzyludzkich. Czas radości, śpiewu i tańca zmienia podejście do pracy, która staje się twórczą i daje satysfakcję. W dobie globalizacji sprawia, że człowiek przestaje się czuć wyobcowany i anonimowy. Będąc kimś (nie nikim), tworzy dom (środowisko — mała ojczyzna), w którym chce się żyć, nawet w czasie majowych egzaminów, gdy kwitną kasztany. Wrastając odnajduje swoje korzenie, otwiera się na innych. W czasach, gdy na nic nie ma czasu, odnajduje czas i nie przelicza go na pieniądze.

Andrzej Pisarczyk