Ruch turystyczny i krajoznawczy na ziemi ropczyckiej rozwijał się od wielu dziesiątków lat, jego początki sięgają pierwszych lat powojennych. W programach dydaktyczno-wychowawczych szkół znalazły swoje miejsce wycieczki krajoznawcze do atrakcyjnych miejscowości. Oglądanie określonych obiektów i zjawisk w ich naturalnym środowisku przyczyniało się do lepszego poznania i zapamiętania zdobywanych wiadomości z historii, geografii, przyrody oraz innych przedmiotów nauczania.

Współczesny system dydaktyczno-wychowawczy zakłada, że szkoła jako instytucja pełni funkcję integrującą i koordynującą oddziaływania wychowawcze lokalnego środowiska.

Nowoczesna szkoła, chcąc sprostać temu zadaniu, musi uznać tezę, że wychowanie w szkole to wszechstronna, celowa i racjonalna organizacja życia i działalności ucz-niów. Z tezy tej wynikają cechy nowoczesnej szkoły, a więc szkoły kształcącej wszechstronne działania uczniów, wdrażającej do pełnienia podstawowych ról społecznych, ściśle związanej z życiem społecznym, odwołującej się do przeżyć wychowanków, szkoły o indywidualnym podejściu do uczniów, uczącej harmonijnego współżycia oraz otwartej środowiskowo.

W realizacji tych założeń może pomóc dzisiejszej szkole współpraca z Polskim Towarzystwem Turystyczno-Krajoznawczym — organizacją społeczną o masowym zasięgu i dysponującą różnorodnymi formami oddziaływania kształcącego i wychowawczego w krzewieniu wśród społeczeństwa idei krajoznawczej.

Terminy „turystyka” i „krajoznawstwo” nie są równoznaczne, aczkolwiek istotne cele i zadania turystyki i krajoznawstwa są ze sobą ściśle związane. Termin „turystyka” kojarzy się nam z podróżami wolnymi od celów zarobkowych. Termin „krajoznawstwo” powstał stosunkowo niedawno i wiązał się z wiedzą o kraju.

Od pierwszych lat powojennych rozwijał się ruch turystyczny i krajoznawczy na ziemi ropczyckiej.

W programach dydaktyczno-wychowawczych szkół znalazły swoje miejsce wycieczki krajoznawcze do atrakcyjnych miejscowości w celu zwiedzenia cennych zabytków architektury, dzieł sztuki, a także osobliwości przyrodniczych. Oglądanie określonych obiektów i zjawisk w ich naturalnym środowisku przyczyniało się do lepszego poznania i zapamiętania zdobywanych wiadomości z historii, geografii, przyrody oraz innych przedmiotów nauczania.

W niektórych szkołach działały kółka turystyczne, kółka krajoznawcze, szkolne koła krajoznawczo-turystyczne, podlegające władzom szkolnym, i wspomagały pracę dydaktyczno-wychowawczą placówek.

Wyliczenie wszystkich organizowanych przez szkoły wycieczek krajoznawczych, z określeniem ich tras oraz planowanych do zwiedzenia obiektów, zajęłoby, sporo miejsca w niniejszym opracowaniu. Trzeba ograniczyć się do stwierdzenia, że imprez krajoznawczych z bogatym programem poznawczym było bardzo dużo.

Nawet najmłodsze dzieci uczęszczające do przedszkola uwielbiają spacery i wycieczki w najbliższym otoczeniu. Podobnie jest z uczniami szkół podstawowych. Najmłodsi z nich, w wieku poniżej 10 lat, zdobywały odznakę turystyczną „Siedmiomilowe buty”, której noszenie sprawia im ogromną satysfakcję. Wymownym przykładem może tu być Szkoła Podstawowa w Lubzinie, w której 73 uczniów najmłodszych klas spełniło wymagania przewidziane do nadania tej odznaki. Na uroczystym apelu, w obecności wychowawczyń, które towarzyszyły im na trasach wycieczek pieszych, i dyrekcji szkoły otrzymali je z rąk Władysława Chmury — prezesa Oddziału PTTK w Ropczycach.

Młodzież starszych klas szkół podstawowych, a także uczęszczająca do szkół ponadpodstawowych obok wycieczek krajoznawczych i przedmiotowych chętnie uczestniczyła w imprezach turystyki kwalifikowanej.

Turystyka kwalifikowana jest najwyższą formą specjalizacji turystycznej. Uprawianie jej wymaga przygotowania psychofizycznego, zahartowania na trudy, umiejętności zachowania się w środowisku naturalnym i w obiektach turystycznych, a w niektórych przypadkach potwierdzonej przez właściwe organizacje umiejętności posługiwania się sprzętem turystycznym, głównie lokomocyjnym (rowerem, żaglówką, nartami, sprzętem do nurkowania itp.). Celem działalności turysty kwalifikowanego jest aktywny wypoczynek, rekreacja, dbanie o swoje zdrowie i sprawność fizyczną oraz wszechstronne poznanie kraju. Turystyka kwalifikowana najbardziej zbliża człowieka do przyrody i tym samym regeneruje jego siły psychofizyczne. To najdoskonalsza forma świadomie i celowo uprawianej turystyki.

W połowie lat 60. na terenie powiatu ropczyckiego rozpoczyna swój żywot duża impreza turystyki kwalifikowanej, głównie pieszej nizinnej, Zlot Turystyczny do Kamionki. W zlocie organizowanym przez Koło Zakładowe PTTK Fabryki Mebli w Sędziszowie Młp. w okresie jesiennym uczestniczyło każdego roku po kilkaset uczestników z powiatu ropczyckiego, z sąsiednich powiatów, a także z Rzeszowa. Trasy, którymi wędrowali turyści, rozpoczynały się w różnych miejscowościach województwa rzeszowskiego, a kończyły się w Ośrodku Wypoczynku Świątecznego nad Zalewem w Kamionce.

Impreza trwała zwykle dwa dni, to jest w sobotę i w niedzielę, i była urozmaicona różnymi atrakcjami, m.in. zawodami kajakowymi, grzybobraniem, piosenką turystyczną przy wspólnym ognisku oraz licznymi konkursami, w czasie których można było wygrać cenne nagrody rzeczowe fundowane przez radę zakładową przedsiębiorstwa. Imprezy te trwały do drugiej połowy lat siedemdziesiątych, a pamiątką po nich były pięknie wykonane w drewnie znaczki okolicznościowe, które otrzymywał każdy uczestnik Zlotu Turystycznego do Kamionki.

W latach 1971-1975 w przygotowanie i przeprowadzenie Zlotu Turystycznego do Kamionki włączył się czynnie aktyw Zarządu Oddziału PTTK w Ropczycach, a głównie jego sekretarz Stanisław Makuch, wytrawny turysta i przewodnik turystyczny PTTK.

Działalność turystyczna i krajoznawcza w szkołach średnich powiatu ropczyckiego sięga lat 60. W pierwszej połowie tych lat działały koła szkolne PTTK w Zespole Szkół Rolniczych, gdzie prezesem był Tadeusz Szot — nauczyciel tej placówki — oraz w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych w Sędziszowie Młp., któremu patronował Stanisław Róg — nauczyciel tej szkoły. Koła te podlegały Oddziałowi Rzeszowskiemu PTTK.

Niezwłocznie po założeniu Oddziału PTTK w Ropczycach reaktywowano Koło Szkolne PTTK w Zespole Szkół Rolniczych w Ropczycach oraz zorganizowano nowe Koło Szkolne w Technikum Mechanicznym i Zasadniczej Szkole Zawodowej w Ropczycach. Te trzy koła szkolne rywalizowały ze sobą w zakresie działalności turystycznej i krajoznawczej.

Koło Szkolne PTTK w Państwowym Liceum Szkół Plastycznych w Sędziszowie Młp. w 1967 r. zdobyło I miejsce we współzawodnictwie kół Oddziału Rzeszowskiego PTTK.

W latach 70. wysokie notowania miało Koło Szkolne PTTK w Zespole Szkół Rolniczych.

Nowy impuls do działalności PTTK w szkołach dało Zarządzenie Ministra Oświaty i Wychowania z dnia 4 lipca 1977 r. i załączony do niego regulamin szkolnego klubu krajoznawczo-turystycznego PTTK. Opiekunami SKKT zostali nauczyciele poszczególnych szkół będący równocześnie członkami PTTK i stanowiący kadrę programową PTTK. Zostali oni przeszkoleni na kursach i otrzymali uprawnienia organizatorów turystyki w środowisku młodzieżowym. Większość z nich zdobyła również uprawnienia państwowe kierowników wycieczek szkolnych. Na koniec lat 80. na terenie miast i gmin rejonu ropczyckiego działało 15 SKKT, w tym 10 w większych szkołach podstawowych.

Z myślą głównie o dzieciach i młodzieży szkolnej Oddziałowa Komisja Młodzieżowa PTTK wspólnie z Komisją Turystyki Pieszej oraz Komisją Krajoznawczą PTTK organizowały liczne imprezy turystyki kwalifikowanej.

Głównymi imprezami turystyki kwalifikowanej były i są obecnie: Młodzieżowy Rajd Turystyczny „Pasmem Klonowej Góry” organizowany od wiosny 1976 r. w pobliżu wymienionego pasma górskiego i kończący się na szczytach: Chełmu, Barda i Klonowej Góry, a następnie w miejscowościach położonych w pobliżu tego pasma górskiego. Każdego roku wytyczane były inne trasy rajdowe. Kierownikiem tego rajdu pozostaje od początku Stanisław Wójciak — nauczyciel Zespołu Szkół w Ropczycach, działacz Oddziału Ropczyckiego PTTK, przewodnik turystyki górskiej. W organizacji i przeprowadzeniu rajdu brali również udział: Władysław Chmura, Eugeniusz Stępak, Józef Pipała, Zofia Król, Stanisława Bury, Łucja Bajor, nauczyciele opiekunowie drużyn rajdowych oraz pracownicy Biura Oddziału PTTK w Ropczycach.

W latach 90. rajd ten pod nazwą Rajd „Klonowy” był organizowany w różnych częściach Małopolski, m.in. w Bieszczadach, Beskidzie Niskim, Pieninach, w okolicach Przemyśla, a nawet w Górach Świętokrzyskich.

Na zakończenie rajdu każdorazowo odbywał się konkurs krajoznawczy na znajomość historii i teraźniejszości terenu, przez który przebiegały jego trasy. W miarę możliwości organizowano też współzawodnictwo w różnych dziedzinach, m.in. dotyczące piosenek turystycznych. Najlepsi otrzymywali cenne nagrody rzeczowe i dyplomy. Wszyscy uczestnicy otrzymywali też okolicznościowe znaczki pamiątkowe, które stanowiły dodatkową atrakcję dla dzieci i młodzieży.

Począwszy od jesieni 1978 r. kontynuowany był przez Oddział Ropczycki PTTK Młodzieżowy Rajd Turystyczny „Pożegnanie Lata” z zakończeniem w Kamionce, a następnie w innych miejscowościach. Rajd ten początkowo organizowały instancje wojewódzkie ZSMP i PTTK. Była to impreza turystyki pieszej. W czasie jej trwania dokonywano oceny sezonu turystycznego oraz zastanawiano się nad wnioskami do przyszłej działalności na tym odcinku.

Przez 25 lat drużyny SKKT z Oddziału Ropczyckiego PTTK uczestniczyły w eliminacjach wojewódzkich Ogólnopolskiego Młodzieżowego Turnieju Turystyczno-Krajoznawczego. W maju 1980 r. drużyna SKKT Zespołu Szkół Rolniczych w Ropczycach zajęła II miejsce w województwie, w grupie szkół ponadpodstawowych. Wiosną 1983 r. drużyna SKKT Szkoły Podstawowej nr 1 w Ropczycach zajęła II miejsce w eliminacjach wojewódzkich, a w związku z tym, że drużyna zajmująca I miejsce nie mogła wziąć udziału w eliminacjach centralnych, do Chodziowej k. Bydgoszczy pojechała drużyna ropczycka pod opieką Eugeniusza Stępaka.

W dniach 3-5 października 1986 r. odbył się II Wojewódzki Zlot SKKT Ropczyce 1986 połączony z konkursem krasomówczym dla szkół podstawowych i średnich. Wzięło w nim udział 286 osób. Organizatorem zlotu był Zarząd Wojewódzki PTTK, Kuratorium Oświaty i Wychowania w Rzeszowie, gospodarzem Zarząd Oddziału PTTK w Ropczycach przy wydatnej pomocy aktywu SKKT „Kociołek” Zespołu Szkół w Ropczycach. Kierownictwo zlotu pełnił Stanisław Wójciak, przewodnikami na trasach wiodących przez najpiękniejsze tereny ziemi ropczyckiej byli Eugeniusz Stępak i Wojciech Maksymiuk — nauczyciele szkół podstawowych. Uczestnicy zlotu zwiedzili również zakłady produkcyjne na terenie Ropczyc.

W dniach 13-14 maja 1989 r. odbyły się eliminacje wojewódzkie Ogólnopolskiego Młodzieżowego Turnieju Turystyczno-Krajoznawczego. W przygotowanie tej imprezy zaangażowany był aktyw oddziału PTTK oraz pracownicy Biura Oddziału PTTK w Ropczycach. Organizacja imprezy spotkała się z wysoką oceną władz wojewódzkich.

Oddział ropczycki PTTK był organizatorem dużej liczby imprez turystyki kwalifikowanej, podczas których młodzież zdobywała odznaki turystyczne: OTP, GOT, KOT, regionalne Odznaki Krajoznawcze Ziemi Rzeszowskiej oraz Młodzieżowe Odznaki Krajoznawcze.

Jerzy Chmura