Regionalne Złazy Rodzinne 
mieszkańców osiedli spółdzielczych 
województwa śląskiego

W latach 70. Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Warszawie zawarł porozumienie z Centralnym Związkiem Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego o współpracy w zakresie popularyzacji turystyki i krajoznawstwa wśród mieszkańców spółdzielczych osiedli.

Treść tych porozumień przeniesiono na teren województw i w roku 1974 przy Zarządzie Wojewódzkim PTTK w Katowicach powołano Komisję Pracy PTTK w Osiedlach Spółdzielczych. W jej skład wchodzili przedstawiciele Wojewódzkiego Związku Spółdzielczości Mieszkaniowej oraz Zarządu Wojewódzkiego PTTK, a jej przewodniczącą została Aniela Szlompek.

Trochę historii

Jedną z inicjatyw Komisji przyjętych z zainteresowaniem było zorganizowanie imprezy turystycznej integrującej mieszkańców spółdzielczych osiedli. W 1976 roku zorganizowano I Złaz Rodzinny z metą w Morsku, w którym wzięło udział 400 osób. Celem wszystkich imprez było poznawanie piękna Jury Krakowsko-Częstochowskiej, nawiązanie kontaktów wśród mieszkańców miast śląskich oraz organizowanie właściwego wypoczynku w plenerze. Z roku na rok cieszyły się one coraz większym powodzeniem, a liczba uczestników ustawicznie wzrastała.

W latach 1989-94 zaniechano organizowania Złazów Rodzinnych. Ta sześcioletnia przerwa była wynikiem zmian, zachodzących w naszym kraju. W roku 1995 powrócono do organizacji złazów, a ich popularność jest w dalszym ciągu ogromna wśród rodzin wieloosobowych i seniorów.

W ostatnich latach wprowadzony został limit uczestników z każdej spółdzielni, a spowodowane to było trudnościami organizacyjnymi i finansowymi. Złazy organizowane były w różnych miejscowościach, a uczestnicy prowadzeni przez wykwalifikowanych przewodników PTTK (w początkowym okresie z Oddziału PTTK w Zawierciu, w latach następnych prawie ze wszystkich miast Śląska i Zagłębia) wędrowali różnymi trasami.

Od 1981 roku przyznawano zwycięskim spółdzielniom Puchary Przechodnie Prezesa Wojewódzkiego Związku Spółdzielczości Mieszkaniowej oraz Prezesa Zarządu Wojewódzkiego PTTK. Otrzymały je m.in. Gliwicka Spółdzielnia Mieszkaniowa, Spółdzielnia Mieszkaniowa w Bytomiu i w Zawierciu, Spółdzielnia Mieszkaniowa „Silesia” w Katowicach, Spółdzielnia Mieszkaniowa w Rybniku, Spółdzielnia Mieszkaniowa „Górnik” w Katowicach i „Nowoczesna” w Raciborzu, Tyska Spółdzielnia Mieszkaniowa „Oskard” w Tychach, Spółdzielnia Mieszkaniowa „Górnik” w Jaworznie, Katowicka Spółdzielnia Mieszkaniowa w Katowicach, Spółdzielnia Mieszkaniowa „Lokator” w Dąbrowie Górniczej, Spółdzielnia Mieszkaniowa w Rudzie Śląskiej i Sosnowiecka Spółdzielnia Mieszkaniowa w Sosnowcu.

Pisząc o Złazach Rodzinnych, organizowanych do roku 1988, nie sposób pominąć ogromnego zaangażowania w ich organizację wszystkich kolejnych prezesów Wojewódzkiego Związku Spółdzielczości Mieszkaniowej, począwszy od prezesa Ewalda Lisona, który szczególnie dużo uwagi poświęcał działalności społeczno-wychowawczej na rzecz mieszkańców, dalej prezes Gerard Sojka, Witold Jaworski, Zbigniew Gąsiorowski, Łucja Misiuk i pracownicy: Maria Kocyan, Elżbieta Dryjska, Alina Brol, Anna Radecka oraz ze strony PTTK prezes Zarządu Wojewódzkiego — Eryk Porąbka i duże grono działaczy społecznych PTTK.

Z inicjatywy prezesa Eugeniusza Siemieńca ze Spółdzielni Mieszkaniowej „Gwarek” w Tarnowskich Górach, prezes Krystyny Piaseckiej z Katowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej oraz Neli Szlompek w 1995 roku powrócono do organizacji Złazów Rodzinnych. Pomogli w tym również Regionalny Związek Rewizyjny Spółdzielczości Mieszkaniowej, Zarząd Główny PTTK w Warszawie, Korporacja Ubezpieczeniowa „Filar” S.A. Delegatura w Katowicach oraz zarządy spółdzielni mieszkaniowych województwa śląskiego.

Do zorganizowania i przeprowadzenia tak dużych imprez są potrzebni społecznicy z obu środowisk. Należą do nich Aniela i Tytus Szlompkowie z PTTK, Halina Bryła z Katowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej, Barbara Konieczna z Tyskiej Spółdzielni Mieszkaniowej „Oskard”, Bożena Czypionka ze Spółdzielni Mieszkaniowej im. I. Paderewskiego w Katowicach, Iwona Przybyła z Katowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej, Jerzy Drzyzga ze Spółdzielni Mieszkaniowej „Gwarek” w Tarnowskich Górach oraz pracownicy działaności społeczno-kulturalnej poszczególnych spółdzielni, przygotowujący swoje grupy do udziału w złazach.

Od I Złazu dokumentację finansową prowadzi Katowicka Spółdzielnia Mieszkaniowa.

Tradycyjnie uczestnicy złazów otrzymują gorący posiłek, indywidualne upominki, najstarsi, najmłodsi, rodziny wieloosobowe otrzymują upominki specjalne, a spółdzielnie dyplomy uczestnictwa. Przez 19 lat wręczano jako upominki sprzęt sportowy, koszulki, torby, ręczniki, serwety, czapeczki, siatki okolicznościowe, znaczki, proporczyki, medale itp.

Do grona spółdzielni stale biorących udział w złazach należą: Spółdzielnia Mieszkaniowa w Zawierciu, Katowicka Spółdzielnia Mieszkaniowa, Mysłowicka Spółdzielnia Mieszkaniowa, Spółdzielnia Mieszkaniowa „Górnik” w Katowicach, Tyska Spółdzielnia Mieszkaniowa „Oskard”, Spółdzielnia Mieszkaniowa „Lokator” w Dąbrowie Górniczej, Spółdzielnia Mieszkaniowa „Silesia” w Katowicach, Spółdzielnia Mieszkaniowa w Chorzowie, Spółdzielnia Mieszkaniowa „Gwarek” w Tarnowskich Górach, Spółdzielnia Mieszkaniowa w Zabrzu.

Wieloletnią współpracę między spółdzielczością mieszkaniową a PTTK w naszym województwie oraz dokumentację złazów prezentuje 3-tomowa kronika, prowadzona od samego początku historii imprezy przez Tytusa Szlompka.

Spółdzielczy Rodzinny Złaz dwudziesty raz

Tak, to już 20 raz mieszkańcy osiedli spółdzielczych z regionu dawnego województwa katowickiego, a obecnie śląskiego, w liczbie 27 tysięcy osób, przemierzyli trasy Jury Krakowsko-Częstochowskiej, poznając jej historię, zabytki i urokliwe zakątki.

Impreza ta na stałe weszła do wrześniowego kalendarza imprez każdego roku i trudno jej zaniechać, jeżeli mieszkańcy różnych osiedli już od kwietnia dopytują się, czy złaz odbędzie się, gdzie i kiedy?

Po raz dwudziesty w dniu 8 października 2001 r. spotkali się mieszkańcy osiedli w Morsku z 30 spółdzielni. Po 10 trasach 6-14-kilometrowych, prowadzonych przez przewodników, wędrowały 1473 osoby z Zawiercia, Sosnowca, Dąbrowy Górniczej, Katowic, Rudy Śląskiej, Gliwic i z Chorzowa.

Rodzinny charakter złazu sprzyja udziałowi w nim całych rodzin, często wielopokoleniowych. W tym roku uczestniczyło aż 10 rodzin 5-osobowych, 7 rodzin 6-osobowych, 5 rodzin 7-osobowych i 1 rodzina 8-osobowa. Rokrocznie liczną grupę stanowią seniorzy, którzy najbardziej oczekują na „swój” złaz. W tym roku udział wzięło 17 osób, które ukończyły 75 rok życia. Najstarszym uczestnikiem był Leopold Cicheczi (lat 90) ze Spółdzielni Mieszkaniowej z Siemianowic, a najmłodszym Łukasz Miarka (7 mies.), wędrujący z rodzicami w grupie pracowników z Brun-Pol Silesia w Katowicach.

Mimo nie najlepszej aury wszyscy uczestnicy złazu i zaproszeni goście bawili się znakomicie. Każda grupa rajdowa wyróżniała się interesującymi elementami strojów: kolorowymi koszulkami, czapeczkami, parasolkami itp.

Nad bezpieczeństwem uczestników czuwało 2 lekarzy i patrol Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego z grupy jurajskiej.

Trudno zaprzestać organizacji imprez, jeżeli są chętni do uczestnictwa, a jeszcze trudniej, gdy ze strony zarządów spółdzielni i sponsorów spotykamy się z życzliwością i poparciem. Wszyscy rozumieją potrzebę wzajemnego zbliżenia się mieszkańców, tworzenia „małych ojczyzn”, w których każdy z mieszkańców czuje się dobrze, u siebie i wśród dobrych sąsiadów. Z ogromną radością i zadowoleniem zauważamy, że przybywa ludzi dobrej woli, którzy dostrzegają potrzebę angażowania się w proces budowy więzi między mieszkańcami osiedli, pokazywania piękna regionu i stworzenia warunków do wyjazdu.

Wśród stałego grona sponsorów, którzy od 6 lat życzliwie wspierają organizację Złazu Rodzinnego, należy wymienić: Regionalny Związek Rewizyjny Spółdzielni Mieszkaniowych w Katowicach, Korporację Ubezpieczeniową „Filar” S.A. Delegaturę w Katowicach, Katowicką Spółdzielnię Mieszkaniową i Brun-Pol Silesia w Katowicach. Tegoroczny jubileuszowy złaz zyskał również przychylność Urzędu Marszałkowskiego w Katowicach, Korporacji Ubezpieczeniowej „Filar” Centrala w Szczecinie, Metrona Polska Pomiary i Rozliczenia w Katowicach, Metron-SLET sp. z o.o. w Katowicach, Ispo-Polska sp. z o.o. w Katowicach i Bolix z Żywca.

W gronie „naszych złazowiczów” znaleźli się goście, a wśród nich: Anna Konior przedstawiciel Urzędu Marszłkowskiego, Henryk Gondek przedstawiciel Urzędu Miasta Zawiercie, Krzysztof Szlachta wójt gminy Włodowice, Zbigniew Olejniczak z Unii Mieszkańców, wszyscy nasi sponsorzy i współorganizatorzy oraz koledzy z Zarządu Głównego PTTK: Andrzej Gordon, Ryszard Kunce, Tadeusz Martusewicz i Barbara Kalinowska.

Z okazji Jubileuszowego Złazu Rodzinnego Medalem PTTK „Za Pomoc i Współpracę” wyróżnieni zostali: prezes Spółdzielni Mieszkaniowej w Chorzowie Lucjan Palicki, prezes Spółdzielni Mieszkaniowej w Knurowie Bogdan Litwin i prezes Spółdzielni Mieszkaniowej „Górnik” w Jaworznie Kazimierz Łabaj, natomiast pismem z wyrazami podziękowania od prezesa ZG PTTK Janusza Zdebskiego wyróżnione zostały spółdzielnie: Katowicka Spółdzielnia Mieszkaniowa, Regionalny Związek Rewizyjny Spółdzielni Mieszkaniowych, Korporacja Ubezpieczeniowa „Filar” Delegatura w Katowicach, Tyska Spółdzielnia Mieszkaniowa „Oskard” i Spółdzielnia Mieszkaniowa im. I. J. Paderewskiego w Katowicach. Ponadto 17 osób otrzymało „Medal 50-lecia PTTK”, natomiast prezes Oddziału PTTK w Sosnowcu Stanisław Czekalski wręczył Józefowi Zajkowskiemu z Regionalnego Związku Rewizyjnego Spółdzielni Mieszkaniowej puchar za popieranie działalności turystyczno-krajoznawczej.

W atmosferze zabawy i śpiewu, udziału w konkursach sprawnościowym i krajoznawczym XX Złaz Rodzinny dobiegał powoli końca. Uczestnicy opuszczali metę z upominkami, podziękowaniom nie było końca, a poprzez gwar i śpiewy brzmiało: „Do zobaczenia na XXI Rodzinnym Złazie”.

Nela Szlompek