Toruń — to stare, nadwiślańskie, pełne pamiątek przeszłości miasto, chętnie i licznie odwiedzane przez turystów z całego świata. Zwiedzają toruńskie zabytki i młodzi, starzy, znawcy sztuki i ludzie, którzy ze sztuką niewiele dotychczas mieli wspólnego. Miasto urzeka wszystkich. Podziwiają monumentalne gmachy średniowiecznych świątyń, urokliwe gotyckie kamieniczki, ceglane mury obronne wraz z basztami i bramami, wijącą się u podnóża murów Wisłę, szukają pamiątek po wielkim obywatelu miasta — Mikołaju Koperniku.

Do codzienności należy widok turystycznej grupy z zapartym tchem słuchającej opowieści przewodnika, przybliżającego bogatą historię tego nadwiślańskiego grodu.

Trudno jednoznacznie określić, od kiedy przewodnicy turystyczni „przewodzili” grupom wycieczkowym zwiedzającym Toruń. Materiały źródłowe wskazują, że stało się to w okresie międzywojennym, ale istnieje duże prawdopodobieństwo, że jeszcze pod panowaniem pruskim przybywały tu grupy turystów pragnących poznać osobliwości „kopernikowskiego” grodu. Zapewne ludzie dobrze znający miasto i dzielący się swą wiedzą z innymi byli wśród założycieli Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, który powstał w Toruniu w roku 1921.

„Opłatek” w Klubie Przewodnika PTTK — rok 2000

Dopiero jednak w roku 1952, po powstaniu Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego toruńscy przewodnicy turystyczni zrzeszyli się w odrębnym Kole PTTK. Tak więc w roku 2002 toruńskie Koło Przewodników PTTK obchodzi jubileusz półwiecza swej działalności. Od początku istnienia Koło i Klub działały w strukturach Oddziału Miejskiego PTTK (do Klubu należeli także przewodnicy — członkowie innych toruńskich oddziałów PTTK). Ważną datą w życiu Koła i Klubu jest rok 1975, kiedy to toruńscy przewodnicy otrzymali od władz miasta piwnice przy ul. św. Ducha 5/7. Wiele godzin społecznej pracy wymagało zaadaptowanie jej do naszych celów , wiele godzin przepracowano nad jej wyposażeniem, ale odtąd jest to miejsce częstych spotkań toruńskiej braci turystycznej. Okres transformacji ustrojowej spowodował, że toruńscy przewodnicy postanowili wziąć sprawy w swoje ręce. Dnia 26 stycznia 1991 roku odbył się Zjazd Założycielski Oddziału Przewodnickiego PTTK w Toruniu, natomiast dwa lata później powołano do życia „Centrum Usługowe przy Oddziale Przewodnickim PTTK w Toruniu” Sp. z o.o., w której dominującą liczbę udziałów posiada oddział, a pozostałą część poszczególni przewodnicy. Tego typu rozwiązanie miało na celu zapewnienie środków finansowych niezbędnych do funkcjonowania Oddziału Przewodnickiego i umożliwienie skoncentrowania się przewodników na sprawach programowych. W roku 1998 reaktywowano działalność Koła Przewodników Turystycznych PTTK w Chełmnie, które zgłosiło akces do naszego oddziału. Odtąd Oddział Przewodnicki PTTK w Toruniu zrzesza dwa koła przewodnickie i Koło PTTK nr 1, skupiające członków nie będących przewodnikami. Działalność toruńskich i chełmińskich przewodników turystycznych jest działalnością różnorodną i nie ogranicza się li tylko do działalności czysto komercyjnej. W okresie od jesieni do wiosny co dwa tygodnie odbywają się szkolenia przewodnickie, według corocznie układanego planu. Są to szkolenia w udostępnianej nam sali kinowej toruńskiego ratusza staromiejskiego, bądź w „terenie” (kościoły, muzea). Inną formą szkoleń są konwersatoria językowe, odbywające się cotygodniowo w naszym klubie. Przewodnicy oprowadzający grupy obcojęzyczne spotykają się i dyskutują nad przygotowanym przez siebie zagadnieniem w języku niemieckim, francuskim, angielskim i rosyjskim. Klub nasz jest miejscem wielu innych spotkań, mających na celu integrację środowiska toruńskich przewodników. Tu odbywają się „poniedziałki adwentowe”, „spotkania opłatkowe”, cykl spotkań z przewodnikami przedstawiającymi swoje pasje i zainteresowania itp. Toruńscy i chełmińscy przewodnicy uczestniczą także w rajdach, zlotach przewodnickich, pielgrzymkach, jubileuszach innych kół, konkursach krasomówczych organizowanych w Golubiu-Dobrzyniu (Józej Wysocki, Piotr Bokota i Jerzy Kukowicz — to laureaci I miejsca w tych konkursach). Niebagatelną rolę odgrywa inicjatywa podjęta wiele lat temu przez toruńskich przewodników (inicjatywę tę z powodzeniem podjęło Koło Przewodników PTTK w Chełmnie) nieodpłatnego oprowadzania mieszkańców po poszczególnych miejscach ciekawych w naszych miastach. „Niedzielne spacery z przewodnikiem” to inicjatywa, która na stałe wpisała się w krajobraz Torunia i Chełmna. Organizowane są również „Nocne niedzielne spacery z przewodnikiem”, co przy nocnym podświetlaniu wielu toruńskich obiektów ma swój specyficzny urok, według wcześniej przygotowanego rocznego planu spacerów. Na imprezy te, których liczebność jest ograniczona ze względu na możliwości przewodnika, regularnie przybywa 80 — 100 mieszkańców miasta. Popularną w Toruniu formą spędzania wolnego czasu są autokarowe wyjazdy do pobliskich (i nie tylko) miejscowości adresowane także do mieszkańców Torunia nie będących przewodnikami. Imprezy te są organizowane po kosztach własnych, stąd są to imprezy bardzo tanie i cieszące się dużą popularnością i często oddział zmuszony jest ograniczać liczbę przyjęć. Mieszkańcy Torunia byli ostatnio z toruńskimi przewodnikami w Elblągu, Gdańsku, Kwidzynie, Inowrocławiu, Chełmży.

Spotkanie przewodników z okazji 350-lecia „Colloquium Charitativum”.

Przewodnicy starają się, by w ramach tych imprez odbyły się spotkania z władzami odwiedzanego miasta i mieszkańcy Torunia obdarowują mieszkańców odwiedzanych miast toruńskimi piernikami. Maja więc owe imprezy wieloraki charakter: poznawczy, integracyjny i promocyjny.

Okres jesienno-zimowy to czas organizowania „Wieczorów z historią”. Podobnie jak w przypadku „Niedzielnych spacerów z przewodnikiem”, zapraszamy mieszkańców Torunia do sali kinowej staromiejskiego ratusza, gdzie nieodpłatnie toruńscy przewodnicy prezentują mało znane wydarzenia z życia naszego miasta. I te imprezy mają już swych stałych uczestników.

Dużym powodzeniem wśród przewodnickiej braci cieszyło się zorganizowane w dniach 16 — 18 kwietnia 1999 roku Ogólnopolskie Seminarium Przewodnickie — „Miasta polskie na liście Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO”, które zgromadziło przewodników z miast wyróżnionych tym tytułem.

Warto też przypomnieć, że w maju 2000 roku, po 55 latach zapomnienia, toruńscy przewodnicy reaktywowali coroczne „majówki” mieszkańców Torunia w podtoruńskiej Barbarce. Majówki te, połączone z nawiedzeniem zabytkowej kapliczki św. Barbary, mocno wrosły w krajobraz międzywojennego Torunia. Po wojnie nie organizowane, dzięki przewodnikom znowu stały się jedną z toruńskich atrakcji.

Przewodnicy nasi potrafią wyjść naprzeciw społecznym potrzebom. Nie było jeszcze dotąd przypadku, by grupa turystyczna składająca się z ludzi dotkniętych przez los, grupa powodzian, grupa dzieci specjalnej troski, która nie jest w stanie zapłacić za usługę, pozostała bez pomocy. Świadczą o tym dziesiątki społecznie obsłużonych grup wycieczkowych, liczne wyrazy podziękowań za pomoc i wzorowo wykonane obowiązki.

Uczestnicy „Niedzielnych spotkań z przewodnikiem PTTK” w Nieszawie — rok. 2001. Foto: Benon Frąckowski

Dużą rolę przywiązujemy do ciągłego uzupełniania kadr przewodnickich, czego dowodzą corocznie organizowane kursy przewodników miejskich. Rocznie około 20 absolwentów tych kursów zasila nasz oddział. Jest nas obecnie około 170. Zarząd Oddziału dąży w swej działalności do stworzenia poczucia więzi przewodnickiej pomiędzy wszystkimi pokoleniami naszych członków. Przewodnicy seniorzy są otoczeni opieką, uczestniczą w życiu klubu i oddziału tak jak za lat swej przewodnickiej działalności.

Corocznie wybierany jest „Przewodnik roku”. Przy wyborze liczy się przede wszystkim aktywność społeczna, praca na rzecz oddziału. W roku 2000 tym wyróżnieniem uhonorowano Urszulę Nehring.

Sporo zamieszania wprowadziła niestety długo wyczekiwana ustawa o usługach turystycznych.

Arbitralne postanowienia tej ustawy, niedoskonałej, wciąż nowelizowanej wprowadziły nieco chaosu do naszej przewodnickiej działalności. Naszym podstawowym obecnie zadaniem jest zachowanie w ramach naszego Towarzystwa jedności ruchu przewodnickiego. Uważamy, że 50 lat naszej działalności, do której nie było żadnych zastrzeżeń, upoważnia nas do stwierdzenia, że swą działalność wykonywaliśmy i wykonujemy dobrze, że wypracowane przez nas wzorce dobrze służą turystom zarówno krajowym, jak i zagranicznym.

Problemów wciąż jest sporo. Zależy nam na dobrych kontaktach z władzami państwowymi i samorządowymi, zależy nam na dostrzeżeniu naszej działalności, nie tylko działalności zarobkowej, ale także edukacyjnej, wychowawczej czy promocyjnej. Wszak od umiejętności przekazania przez przewodników informacji w dużej mierze zależy wizerunek miasta, od naszego doświadczenia zależy w dużym stopniu, z jakim wrażeniem wyjadą stąd turyści. Ciągle szukamy takich form działalności, które zainteresują młode pokolenie przewodników i potrafią zintegrować i tych starszych, i tych najmłodszych. Pracujemy nad rozwojem działalności statutowej Towarzystwa, pragnąc dowieść, że przewodnik turystyczny potrafi także działać bezinteresownie, służąc swą wiedzą i umiejętnościami innym.

Warto dodać, że na bazie Oddziału Przewodnickiego PTTK w Toruniu działa Regionalna Komisja Przewodników Turystycznych PTTK, która na zasadzie dobrowolności zrzesza koła przewodników turystycznych PTTK z terenu województwa kujawsko-pomorskiego. A jej cel to rozwój już pracujących kół, powoływanie nowych, wypracowywanie wspólnego stanowiska wobec władz, ale nade wszystko zintegrowanie środowiska.

Nie sposób wymienić wszystkich przewodników, którzy obok swej pracy zawodowej, trudnej pracy przewodnika turystycznego PTTK, poświęcają swój czas na działalność społeczną w kołach, klubie, oddziale. Jest ich wielu, ale kilku nazwisk nie można pominąć. Benon Frąckowski — wieloletni i aktualny prezes Koła Przewodników PTTK w Toruniu i prezes Oddziału Przewodnickiego PTTK, Antoni Ziółkiewicz — przewodniczący od samego zarania Wojewódzkiej Komisji Przewodników Turystycznych PTTK województwa kujawsko-pomorskiego, Janina Ginter — wieloletni, społeczny opiekun Klubu przy ul. św. Ducha w Toruniu, Anna Grzeszna-Konikiewicz — prezes Koła Przewodników PTTK w Chełmnie, Magdalenia Łubieńska — od wielu lat zajmująca się szkoleniami w toruńskim klubie i wielu, wielu innych, którzy poprzez swe zaangażowanie, bezinteresowną pracę sprawili, że ranga toruńskich i chełmińskich przewodników PTTK jest tak wysoka.

Andrzej Urbański