Znowelizowane prawo przewodnickie

Z dniem 21 lipca 2001 r. weszło w życie, oczekiwane od ponad roku, Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2001 r. w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek, które zostało wydane na podstawie znowelizowanej w dniu 28 kwietnia 2000 r. ustawy o usługach turystycznych i opublikowane w Dz. U. nr 72 poz. 752.

Rozporządzenie zastępuje - obowiązujące do dnia 8 czerwca 2001 r. w tym zakresie - Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 26 marca 1999 r. w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek. Na marginesie trzeba stwierdzić, że ministrowi gospodarki nie wystarczył rok na wydanie ww. wymienionego rozporządzenia, co w środowisku przewodników i pilotów doprowadziło do perturbacji, ponieważ urzędy wojewódzkie po 8 czerwca br. nie mogły podejmować żadnych decyzji w sprawie nadawania uprawnień ani też powoływać komisji egzaminacyjnych. Żaden kandydat na przewodnika i pilota nie mógł przystąpić do egzaminu i podjąć pracy w letnim sezonie turystycznym.

Jednak fakt wydania ww. rozporządzenia trzeba uznać za niewątpliwy sukces naszego środowiska przewodników i pilotów, ponieważ po dwu latach doświadczeń i obowiązywania "starego" rozporządzenia oraz po trudnych i długotrwałych konsultacjach organizowanych przez Departament Turystyki Ministerstwa Gospodarki, w których uczestniczyli ponadto przedstawiciele urzędów wojewódzkich, organizacji i stowarzyszeń zrzeszających przewodników i pilotów, organizacji gospodarczych z branży turystycznej - powstał nowy dokument. To rozporządzenie, jako jeden z podstawowych dokumentów wykonawczych, powinno nas satysfakcjonować.

W niniejszym artykule chciałbym omówić i przedstawić bardziej szczegółowo zmiany i zakres nowelizacji przepisów wykonawczych dla przewodników turystycznych i pilotów wycieczek i wynikających stąd konsekwencji.

Nowe rozporządzenie zostało ostatecznie podzielone na 6 tematycznych rozdziałów, co pozwala na łatwiejsze poruszanie się po określonej tematyce przedmiotowej materii i bezpośrednie użytkowanie. Zawiera też łącznie 17 załączników.

W logicznej kolejności zostanie poniżej przedstawiony zakres nowelizacji omawianego rozporządzenia.

W rozdziale I - Przepisy ogólne - omówione zostało, jakie zagadnienia rozporządzenie wydane z mocy ustawy o usługach turystycznych określa, jak też w § 2 ("minisłowniczek") precyzuje opisową definicję "warunków zimowych" i "warunków letnich". Uprzednio brak było w przepisach tej definicji, a jej sformułowanie ma niezwykle istotne znaczenie dla realizacji uprawnień w poszczególnych klasach przewodników górskich.

Rozdział II omawia zasady szkolenia dla przewodników i pilotów. Z nowych rozwiązań m.in. należy zwrócić uwagę w kolejności na:

1/ wniosek o zakres szkolenia (kursu) winien określać np. czy ma ono charakter podstawowy, czy też uzupełniający oraz musi określać obszar (zasięg) regionu w przypadku, gdy jest inny niż województwo, jak też winien zawierać opinię wojewody właściwego dla obszaru, gdy zasięg szkolenia wykracza poza miejsce odbywania szkolenia (tj. poza obszar macierzystego województwa),

2/ wprowadzono obowiązek przedkładania zaświadczeń o posiadaniu praktyki uzasadniającej powierzenie zadań instruktora w ramach zajęć praktycznych (w wykazie kadry wykładowców i instruktorów do kursu),

3/ utrzymany został obowiązek składania wewnętrznego regulaminu szkolenia zatwierdzający w szczególności warunki potwierdzania udziału w zajęciach oraz ich zaliczania (w przeszłości u słuchaczy kursów budziło to wiele kontrowersji, co do konieczności ich stosowania w praktyce),

4/ bardzo zróżnicowane, czasem niewielkie, lecz często też bardzo zasadnicze i istotne zmiany dokonane zostały w ramowych programach szkolenia podstawowego, uzupełniającego lub specjalistycznego. Od wręcz kosmetycznych zmian w programach szkolenia podstawowego dla przewodników miejskich, terenowych oraz górskich (beskidzkich i sudeckich) do daleko idących zmian (wręcz rewolucyjnych), z których m.in. należy wymienić:

- wprowadzenie programu szkolenia uzupełniającego dla przewodników terenowych, poszerzającego zakres posiadanego uprawnienia w liczbie co najmniej 100 godzin,

- wprowadzono oddzielne programy szkolenia uzupełniającego dla przewodników górskich, rozszerzających posiadane uprawnienia w klasie III na kolejny obszar górski (100 godzin) oraz dla przewodników beskidzkich i sudeckich, ubiegających się o wyższą klasę (150 godzin),

- bardzo wysoko zostały określone "poprzeczki" minimalne w programach szkolenia dla przewodników tatrzańskich (m.in. na wniosek CPT w Zakopanem), np. w ramach szkolenia podstawowego na kl. III został wprowadzony dodatkowy wymóg odbycia 65 dni szkolenia praktycznego. Podobne wymogi zostały zastosowane w programach szkolenia uzupełniającego, a mianowicie dla kl. II - 25 dni, dla kl. I - 28 dni, a dla przewodników wysokogórskich - 100 dni szkolenia praktycznego.

W stosunku do przewodników tatrzańskich (na kl. II i I) zostały wprowadzone również zmienione zasady szkolenia praktycznego, które będą realizowane w formie szkolenia indywidualnego przewodnika pod kierunkiem instruktora.

Z rozdziału III - Uprawnienia przewodników turystycznych i pilotów wycieczek - z najbardziej istotnych zmian należy tutaj przede wszystkim wymienić:

1/ wprowadzenie bezpośredniego uprawnienia dla przewodników górskich posiadających kl. III do prowadzenia wycieczek w warunkach zimowych, szlakami określonymi każdorazowo w programach szkolenia (z wyjątkiem przewodników tatrzańskich kl. III, dla których zakres tych uprawnień został od razu określony w załączniku nr 5 do niniejszego rozporządzenia),

2/ radykalnie podniesiony został wymóg w zakresie liczby prowadzonych wycieczek dla przewodników tatrzańskich przy ubieganiu się o podwyższenie klas na II i I - do 90 dni w każdej klasie (w pozostałych obszarach uprawnień górskich zostały zachowane dotychczasowe wymagania w tym zakresie),

3/ przywrócenie jednolitych uprawnień przewodnika górskiego na cały obszar Sudetów, likwidując zarazem oprotestowywany szeroko sztuczny podział na dwie grupy wzdłuż byłych granic województw jeleniogórskiego i wałbrzyskiego, jak również dopisany został do tego obszaru, uprzednio pomyłkowo pominięty obszar Kotliny Kamiennogórskiej,

4/ dokonane zostały również uzupełnienia w pozostałych dwu grupach uprawnień górskich, które są faktycznie przywróceniem stanu sprzed lat, tj. przewodnikom tatrzańskim został dopisany obszar Pienin (co w efekcie skutkuje tym, że nie muszą oni uzyskiwać uprawnień uzupełniających na przewodnika beskidzkiego na ten obszar), natomiast przewodnikom beskidzkim na obszar wschodni Beskidów Zachodnich został dopisany obszar Podhala,

5/ utworzona została formalna podstawa dla przewodników górskich - beskidzkich uzyskiwania uprawnień na jeden i więcej obszarów górskich w tej samej klasie lub podnoszenie klasy w ramach tego samego obszaru (poprzednie przepisy -państwowe, następnie PTTK-wskie i znowu państwowe, obowiązujące od ponad 40 lat dawały przewodnikom beskidzkim prawo podnoszenia klasy tylko poprzez uzyskanie uprawnień na kolejny obszar),

6/ obniżony został docelowo zakres uprawnień przewodników tatrzańskich kl. I do prowadzenia wycieczek pieszych górskich po trasach taternickich do IV stopnia w warunkach letnich (z V stopnia uprzednio), które to zostały przekazane grupie posiadających uprawnienia przewodników wysokogórskich.

Na marginesie tej sprawy wydaje się, że w rozporządzeniu pozostała drobna luka z powodu braku zdefiniowania w nim - tzw. klas trudności w przewodnictwie tatrzańskim. Skąd i kiedy one powstały? I na jakich zasadach obowiązują?

7/ rozszerzony został znacznie wykaz miast, w których do oprowadzania wycieczek są wymagane uprawnienia przewodnika miejskiego.

Do dotychczasowych 6 miast dopisane zostały: Katowice z Górnośląskim Okręgiem Przemysłowym (łącznie), Lublin, Łódź oraz Szczecin.

8/ poszerzeniu uległ obowiązek zatrudniania przewodnika terenowego na obszar parków krajobrazowych (obok parków narodowych i rezerwatów) udostępnionych do ruchu turystycznego.

W rozdziale IV - Postępowanie egzaminacyjne - należy wymienić przede wszystkim następujące innowacje:

1/ utworzenie podstaw prawnych do powoływania w skład komisji egzaminacyjnych osób, które utraciły już uprawnienia z przyczyn od nich niezależnych, lecz posiadających co najmniej 10-letnią praktykę przewodnika lub pilota,

2/ równocześnie jednak wprowadzona została zasada, że do zespołu egzaminacyjnego nie powołuje się członka komisji egzaminacyjnej, która w danym kursie (szkoleniu) osób egzaminowanych uczestniczyła jako jego organizator, kierownik szkolenia lub wykładowca.

Rozdział ten w sposób bardzo rozszerzający, wręcz drobiazgowy, wprowadza zasady formalne i organizację przebiegu egzaminów na przewodnika lub pilota i uprawnienia językowe i stanowi rodzaj regulaminu wewnętrznego dla egzaminatora i egzaminowanego. Zreferowanie szczegółowe tych zasad wykracza moim zdaniem poza ramy niniejszego artykułu, tym bardziej że przeznaczony jest on dla kadry programowej PTTK, już posiadającej uprawnienia przewodników turystycznych. Równocześnie pomimo zawartych tam tak szczegółowych rozwiązań wydaje się, że resort winien udzielić wykładni zawartych tam zapisów, co najmniej w dwu sprawach:

1/ dookreślić, co oznacza zapis, że egzamin praktyczny na przewodnika składa się z trzech zadań (dla zachowania jednolitości wymagań w skali kraju),

2/ bliżej sprecyzować zasady oceny egzaminów pisemnych z języka obcego dla przewodników (pilotów).

Omawiając rozdział V - Opłaty egzaminacyjne i wynagrodzenia egzaminatorów - warto zwrócić uwagę na następujące kwestie.

Utrzymana została generalnie zasada ustalania stawek i opłat za egzaminy od "najniższego wynagrodzenia" w kraju. Jednak faktyczne koszty opłat za egzaminy osób ubiegających się o uprawnienia przewodników wzrosną, ponieważ wprowadzone zostały oddzielne opłaty za części egzaminu teoretycznego i praktycznego. W konsekwencji powoduje to, że opłaty za egzamin dla przewodników miejskich i terenowych wyniosą łącznie - 20 %, a dla przewodników górskich - 25 % najniższego wynagrodzenia, a w przypadku dodatkowych egzaminów uzupełniających lub na podniesienie klasy obowiązywać będzie również ta sama (ponowna) opłata.

Ponadto w § 30 ww. rozdziału określono wzory legitymacji przewodnickich, które mimo wnoszonych licznych postulatów o dodatkowy wpis zawierający datę nadania pierwszego uprawnienia, zostały jednak niezmienione. Realizacja tego postulatu byłaby jednak kosztowna i trudna organizacyjnie, ponieważ wymagałaby wydrukowania nowych i wymiany co najmniej kilkunastu tysięcy legitymacji przewodnickich przez wojewodów.

Ostatecznie wprowadzony został specjalny imienny identyfikator ze zdjęciem oraz tekstem w językach polskim i angielskim. Wzór identyfikatora określa załącznik nr 16. Będzie on wydawany również przez wojewodę, a posiadając dodatkowy zapis o terminie ważności uprawnień przewodnickich (pilotarskich), będzie również w przyszłości pełnił inne dodatkowe zadania w trakcie wykonywania usług przez przewodnika (pilota).

W związku z licznymi zmianami w obowiązującym prawie niezbędne okazało się wydanie przepisów przejściowych do rozporządzenia, które określone zostały w rozdziale VI. Regulują one m.in. następujące kwestie:

1. Przewodnicy górscy sudeccy, którzy uzyskali poprzednio uprawnienia tylko na jeden obszar wschodni lub zachodni Sudetów, podlegają obowiązkowi rozszerzenia tych uprawnień na cały obszar Sudetów po odbyciu przeszkolenia uzupełniającego (bez określenia terminu jego realizacji).

2. Przewodnicy tatrzańscy, którzy posiadali uprzednio uprawnienia kl. I zachowują nadal swoje dotychczasowe uprawnienia do prowadzenia wycieczek po trasach taternickich do V stopnia w warunkach letnich (jako prawa nabyte).

3. Przewodnicy terenowi, którzy posiadali uprawnienia na dany teren, na których obecnie z mocy § 10 ww. rozporządzenia wprowadzono uprawnienia miejskie, otrzymują od właściwych wojewodów potwierdzenie nabycia uprawnień przewodnika miejskiego po tym mieście.

4. Identyfikatory imienne wojewodowie zobowiązani są wydać do końca 2001 r., a obowiązek ich noszenia wprowadza się poczynając od dnia 1 stycznia 2002 r.

Komisja Przewodnicka ZG PTTK postanowiła w trybie pilnym (na początku sierpnia br.) znowelizowane ww. rozporządzenie Ministra Gospodarki rozesłać do wszystkich kół, klubów i oddziałów przewodnickich PTTK, traktując je jako najważniejszy dokument organizacyjno-prawny w działaniu zarządów tych jednostek, jak również w szkoleniu wszystkich przewodników turystycznych PTTK.

Sejm RP w dniu 28 lipca 2001 r. uchwalił ustawę o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, w której treści zapisu art. 69 pkt 4 oraz art. 93 - zmieniają w sposób istotny ustawę o usługach turystycznych i wprowadzają m.in. zmiany dotyczące usytuowania przewodnictwa turystycznego i pilotażu wycieczek w przyszłości, ponieważ wszystkie ustawowe zadania w tej dziedzinie przypisane wojewodzie przejąłby marszałek województwa.

Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego została teraz przekazana do oceny przez Senat RP i o ile zostanie następnie podpisana przez Prezydenta RP - wojewodowie do dnia 31 grudnia 2001 r. zobowiązani będą do przekazania właściwym samorządom terytorialnym całość dokumentacji, m. in. w zakresie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek, natomiast do dnia 31 marca 2002 r. winny się ukazać nowe przepisy wykonawcze, w tym również dotyczące przewodników, do ustawy o usługach turystycznych.

Wiesław Kędzierawski