Krótka historia pałacu na Ursynowie

XV Walny Zjazd Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w dniach 14-16 września 2001 r. będzie obradował w gościnnych obiektach Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, uważanej za najstarszą rolniczą szkołę akademicką w Polsce. Początki uczelni sięgają roku 1816, w którym utworzono Instytut Agronomiczny w Marymoncie. Na przestrzeni lat zmienne były losy uczelni: rusyfikowana przez władze carskie uległa okresowej likwidacji, reaktywowana w 1918 r. jako Królewsko-Polska Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, a po odzyskaniu niepodległości przez Polskę nazwana została Szkołą Główną Gospodarstwa Wiejskiego. Pośród grona kadry dydaktycznej uczelni było wielu ludzi o europejskiej sławie, jak również i tych, którzy odegrali znaczącą rolę w rozwoju niepodległego Państwa Polskiego. Po zakończeniu II wojny światowej SGGW jako pierwsza wznowiła działalność akademicką. Okres powojenny i lata późniejsze do chwili obecnej znamionuje nieustanny rozwój uczelni. Obecnie główny nurt życia akademickiego skupia się na Ursynowie. W pałacu ursynowskim mają swoją siedzibę władze SGGW oraz znajdują się tu sale konferencyjne i recepcyjne uczelni. Na terenie Ursynowa zlokalizowanych jest sześć wydziałów uczelni, domy akademickie, hotel SGGW, a w pięknym parku znajduje się Aula Kryształowa, w której odbywają się seminaria, konferencje i uroczystości związane z życiem uczelni.

Historia pałacu na Ursynowie - obecnej siedziby rektoratu SGGW rozpoczyna się w 1775 r. i jest związana z osobą pułkownika Józefa de Maisonneuve, faworyta księżnej Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej.

Otrzymał on od ojca Izabeli malowniczo położony kawałek ziemi. Zakochany w księżnej pułkownik w ciągu dwóch lat wzniósł na skarpie dworek i inne budynki. Posiadłość otrzymała nazwę Roskosz i nazwa ta przetrwała do 1822 r., chociaż w ciągu blisko 50 lat majątek wielokrotnie zmieniał właścicieli.

Druga właścicielka księżna Joanna Sapieżyna w 1784 roku przekazała majątek znanemu politykowi, mówcy, pierwszemu polskiemu historykowi sztuki i kolekcjonerowi Stanisławowi Kostce Potockiemu i jego żonie. Przez 15 lat pałac stanowił ich letnią rezydencję - stale rozbudowywany i upiększany przeżywał okres rozkwitu. Dwaj kolejni właściciele, Grzegorz Wykowski i Ignacy Kochanowski, krótko cieszyli się posiadanym majątkiem. W 1822 roku folwarczek Roskosz nabył Julian Ursyn Niemcewicz, znakomity polityk okresu Sejmu Czteroletniego, adiutant i towarzysz Kościuszki, pisarz i poeta. Od starego przydomku rodu Niemcewiczów siedziba otrzymała nazwę Ursynów. Nowy właściciel był do tego miejsca bardzo przywiązany, remontował zabudowania, porządkował park i wzbogacał jego roślinność o nowe, przywiezione z Ameryki, odmiany krzewów i kwiatów. W 1831 roku Niemcewicz wysłany został w misji dyplomatycznej do Londynu i Paryża. Sytuacja polityczna sprawiła, że do końca życia przebywał na emigracji, tam też zmarł nie ujrzawszy już skonfiskowanego przez cara po upadku powstania w dawnym Królestwie Polskim majątku.

W 1857 roku w posiadanie Ursynowa weszła Eliza z Branickich Krasińska, żona poety Zygmunta Krasińskiego i postanowiła wybudować tu siedzibę dla siebie i męża. Zgodnie z projektem przebudowy obiektu wykonanym przez Zygmunta Rozpendowskiego, ucznia Henryka Marconiego, w 1860 roku na skraju skarpy wiślanej stanął nowy pałac z pięknie wkomponowanymi w skarpę tarasami i bogatą dekoracją rzeźbiarską.

Nowa siedziba była neorenesansową piętrową budowlą, regularną i symetryczną. Jej tylną elewację zdobiła pergola z lanego żelaza. Trójkątny fronton elewacji przedniej wieńczą rzeźby dzieci personifikujących cztery pory roku. We wnękach ryzalitów bocznych znalazły się rzeźby przedstawiające Fortunę i Ceres. Elewację ozdobiono również popiersiami czterech hetmanów: Stanisława Koniecpolskiego, Stefana Czarnieckiego, Pawła Sapiehy i Jana Tarnowskiego, a od strony ogrodu można oglądać popiersia czterech polskich królowych: Wandy, Dąbrówki, Jadwigi i Barbary. Pałac ten przetrwał do dnia dzisiejszego, wyszedł cało z kilku wojen i powstań.

Kolejnym właścicielem pałacu był wnuk Zygmunta Krasińskiego - ordynat opinogórski Adam Krasiński. W 1906 r. przeznaczył on posiadłość na cele oświatowe. Do wybuchu I wojny światowej działało w pałacu seminarium ludowe dla nauczycieli. W okresie l wojny światowej wycofujące się wojska rosyjskie wycięły wspaniały park otaczający pałac, którego już nigdy nie odtworzono. Po odzyskaniu niepodległości szkoła w Ursynowie stopniowo nabierała charakteru zawodowego ze specjalnością ogrodniczo-rolną. W 1921 roku spadkobierca Adama Krasińskiego, Edward hr. Raczyński podarował posiadłość Ministerstwu Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, które umieściło w pałacu Państwowe Gimnazjum Ogrodnicze. Wybuch II wojny światowej zniweczył piękne plany stworzenia w tym miejscu wzorcowej placówki oświatowej. Podczas okupacji w Ursynowie funkcjonowały dwie szkoły ogrodnicze, a po wojnie Centralna Szkoła Państwowych Ośrodków Maszynowych i Spółdzielni Rolniczych, W latach 1950-1952 w sąsiedztwie pałacu wzniesiono dwa budynki dydaktyczne, trzy budynki gospodarcze, internaty dla studentów, stołówkę i aulę. W 1956 r. cały ten zespół przekazano Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, która mieści się tu do dziś.