Tematyka historyczna w pracach Komisji Turystyki Pieszej w latach 1990-2000

Komisja Turystyki Pieszej Zarządu Głównego PTTK istnieje od roku 1952. W przyszłym roku obchodzić będzie pięćdziesięciolecie. W dobiegającym końca półwieczu swej działalności wielokrotnie organizowała ogólnopolskie imprezy piesze poświęcone rocznicom ważnych w historii Polski wydarzeń. Oddzielny blok stanowiły imprezy przypominające rocznice związane z historią Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego i jego poprzedników Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego oraz Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego.

Pod koniec lat siedemdziesiątych w KTP ZG PTTK oceniano aktualny stan turystyki pieszej, analizowano regulaminy rajdów i programy wycieczek pieszych organizowanych przez komórki terenowe na terenie kraju. KTP ZG stwierdziła wówczas konieczność mocniejszego niż dotąd zaakcentowania elementów krajoznawstwa w programach imprez pieszych. Ustalono wówczas, że można to uzyskać przez zainteresowanie tematyką historyczną ich organizatorów. Ponad dwadzieścia lat temu KTP rozpoczęła prace zmierzające do popularyzacji tematyki historycznej, nasycając nią programy imprez pieszych.

Działania te rozpoczęły się w 1980 roku od powołania w ramach Ogólnopolskiego Zlotu Przodowników Turystyki Pieszej, który odbywał się w Piotrkowie Trybunalskim, nowego zespołu problemowego. Celem tego zespołu było zainteresowanie działaczy turystyki pieszej, pracujących w wojewódzkich i oddziałowych KTP oraz w Klubach Pieszych, tematyką historyczną. Od tamtej pory rokrocznie we wrześniu w ramach Ogólnopolskich Zlotów Przodowników Turystyki Pieszej trwają prace zespołu problemowego, zajmującego się tematyką historyczną w turystyce pieszej. Od ponad dwudziestu lat spośród pięciu lub sześciu zespołów problemowych na Ogólnopolskich Zlotach Przodowników Turystyki Pieszej właśnie ten cieszy się największym zainteresowaniem. Prace zespołu stwarzają okazję do spotkania się przodowników turystyki pieszej z całej Polski, najczęściej zwolenników łączenia historii z wędrowaniem. Jednocześnie jest to miejsce wymiany doświadczeń i dyskusji nad wyborem kolejnych tematów. Tu można dowiedzieć się o tym, co już się odbyło, a co jest w stadium organizacji. Tu pojawiają się ciekawe inicjatywy i propozycje interesujących imprez. Pracami zespołu kierują przedstawiciele KTP, którzy ukierunkowują dyskusję i przekazują zebranym pewne sugestie, dotyczące ogólnopolskich poczynań na najbliższe lata. Gdy istnieje taka potrzeba, KTP tą drogą stara się inspirować działaczy terenowych do podjęcia konkretnych działań związanych z rocznicami lokalnych wydarzeń historycznych i postaci związanych z ich regionem, a następnie stara się wyławiać i obejmować patronatem najciekawsze propozycje.

Pierwsze dziesięciolecie omawianych działań KTP ZG PTTK, czyli lata 1980-1990, przyniosło obfity plon. Przedstawiłem to w obszernej notatce, która podzielona na trzy części zawarta została w kolejnych numerach "Informacji ZG PTTK" w sierpniu, październiku i grudniu 1991 roku. Przypomnę, ograniczając się tylko do tych najważniejszych, centralne przedsięwzięcia środowiska piechurów z tamtego pamiętnego dziesięciolecia. Odbyły się wtedy pierwsze organizowane przez KTP ZG ogólnopolskie akcje imprez pieszych. W latach 1980-1981 "PTTK w 150 rocznicę Powstania Listopadowego". W latach 1983-1984 "PTTK w 120 rocznicę Powstania Styczniowego". W roku 1987 "PTTK w 80 rocz- nicę pierwszej zbiorowej wycieczki PTK". W latach 1988-1989 przeprowadzono kolejną cieszącą się wielkim powodzeniem ogólnopolską akcję imprez pieszych "PTTK w 30 rocznicę polskiego września". Równolegle do tej akcji w roku 1988 na terenie całej Polski odbywały się liczne ciekawe imprezy związane po raz pierwszy z legalnie obchodzoną 70 rocznicą niepodległości.

roku 1990 mimo niezwykle trudnej sytuacji ekonomicznej PTTK Komisja podjęła następną ogólnopolską akcję "PTTK w 70 rocznicę wojny 1920 roku". Tamto dziesięciolecie niosło przełomowe zmiany w całym kraju, a wraz z nimi rosło zainteresowanie tematyką patriotyczno-historyczną. W efekcie podjętej przez KTP pracy, niezależnie od mających wieloletnią tradycję rajdów pieszych, zrodziło się wtedy w terenie mnóstwo nowych ciekawych inicjatyw. Część z tamtych rajdów weszła na stałe do oddziałowych kalendarzy imprez.

Ostatnie dziesięciolecie obejmujące lata 1990-2000 to kolejne konsekwentne działania KTP ZG PTTK, popularyzujące tematykę historyczną poprzez wzbogacanie nią programów rajdów i wycieczek pieszych. Rok 1992 przyniósł pięćdziesiątą rocznicę powołania Armii Krajowej, wtedy to KTP ZG PTTK zaproponowała turystom niezależnie od rodzaju uprawianej dyscypliny turystycznej dwustopniową odznakę "Szlakami walk Armii Krajowej ". W tym samym 1992 roku minęło 40 lat istnienia Komisji Turystyki Pieszej ZG PTTK oraz 40 lat funkcjonowania Odznaki Turystyki Pieszej. Fakt ten upamiętniono wydaniem okolicznościowej, przeznaczonej dla turystów pieszych odznaki 40-lecia OTP.

W roku 1992 rozpoczęła funkcjonowanie okolicznościowa odznaka "Szlakiem Mazurka Dąbrowskiego". Odznakę tę ustanowiono w 200 rocznicę powstania hymnu narodowego. W roku 1994 KTP zaproponowała uczczenie odznakami dwóch kolejnych ważnych rocznic. W 200 rocznicę Powstania Kościuszkowskiego zaproszono turystów do wędrówek połączonych ze zdobywaniem odznaki "PTTK w 200 rocznicę Insurekcji Kościuszkowskiej". Drugą propozycją była odznaka "PTTK w 50 rocznicę operacji Armii Krajowej <>".

W roku 1995 turyści z całej Polski rozpoczęli wędrowanie i zbieranie punktów do nowej rocznicowej odznaki "Śląsk-Pomorze-Ziemia Lubuska-Warmia-Mazury 1945- -1995". W związku z 90 rocznicą pierwszej zbiorowej wycieczki Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego z inicjatywy KTP ZG PTTK ukazała się stała, czyli nieograniczona terminem zdobywania, odznaka "Szlakiem Aleksandra Janowskiego".

Przypadającą w 1999 roku 60 rocznicę walk we wrześniu 1939 roku przypomniała ogólnopolska akcja tematycznie ukierunkowanych rajdów i wycieczek pieszych oraz odznaka "Szlakiem wrześniowych Virtuti Militari" -- w trakcie prac nad odznaką do współdziałania zaproszono KTP ZG PTTK do współpracy z Wojskiem Polskim.

Wkładem KTP ZG PTTK w uroczyste obchody 50 rocznicy powstania Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego było zainicjowanie okolicznościowej interdyscyplinarnej odznaki "50 lat PTTK 1950-2000". Odznaka ta cieszy się obecnie dużym zainteresowaniem. Pominięto tu wiele interesujących przedsięwzięć podejmowanych przez komórki terenowe, będących wynikiem inspiracyjnych działań KTP ZG PTTK oraz wartościowych, ciekawych lokalnych inicjatyw objętych jej patronatem.

Z przedstawionego materiału wynika, że ostatnie dziesięciolecie było dla KTP ZG PTTK pracowite i przyniosło wiele ciekawych propozycji skierowanych do turystów pieszych i, co jest charakterystyczne, w wielu działaniach KTP ZG PTTK -- również dla całej turystycznej braci niezależnie od uprawianego rodzaju turystyki. Stwierdzono również mniejsze zainteresowanie uprawianiem turystyki ze strony turystów, zwłaszcza młodzieży, mniejsza frekwencja na trasach rajdów i wycieczek pieszych stała się faktem odnotowywanym przez komórki PTTK na terenie całej Polski na początku lat dziewięćdziesiątych. W ostatnich latach minionego wieku zaobserwowano pewną poprawę sytuacji, co pozwala optymistycznie patrzeć w przyszłość .

Cechująca lata 1980-1990 swoista eksplozja cennych inicjatyw wyrosła na fali entuzjazmu rozbudzonego wśród działaczy PTTK wydaje się obecnie odległa. A szkoda, przydałaby się ona bardzo naszemu towarzystwu na progu nowego wieku.

Włodzimierz Majdewicz