Pół wieku pod sztandarem PTTK

Warecki Oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego powstał z inicjatywy Wiktora Krawczyka ówczesnego przewodniczącego Rady Miejskiej w dniu 2 września 1947 r. i natychmiast włączył się w życie zniszczonego całkowicie przez wojnę miasta. Podjęto inicjatywę utworzenia muzeum, wydano pierwsze pocztówki i mały przewodnik po regionie. Na zjeździe zjednoczeniowym byliśmy reprezentowani przez trzech delegatów pod kierownictwem prezesa Zarządu Ryszarda Skorynę. Pierwszy Zjazd Oddziału po zjednoczeniu odbył się 20 maja 1951 r., a na prezesa został wybrany Wiktor Krawczyk, który tę funkcję pełnił do swojej przedwczesnej śmierci w 1957 r. Po nim kierownictwo objął ponownie Ryszard Skoryna, a w latach 1962-1976 funkcję prezesa pełnił Aleksander Gajewski, twórca Związku Walki Zbrojnej w Warce, który po wojnie za swoją działalność konspiracyjną został zesłany na Syberię.

Rajd Pieszy Południowego Mazowsza, Mniszew, wrzesień 1999 r. Fot.: Wojciech Gwardys

Fakt, że przyszliśmy do PTTK z Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, wywarł głęboki wpływ na charakter naszej działalności w całym półwieczu. Dla działaczy naszego Towarzystwa najważniejsza była praca na rzecz swojego miasta i Mazowsza Południowego. Zawsze dążyliśmy do promowania naszego regionu, przypominania jego historii, wielkich powstań i wydarzeń związanych z Warką, ale równocześnie ukazywania. osób, które swoją pracą tworzą dzień dzisiejszy i wizję jutra. W program oddziału wpisaliśmy opiekę nad zabytkami, pamięć o miejscach zroszonych krwią Polaków i ochronę przyrody. Naturalnym zadaniem jest rozwój turystyki, a szczególnie wdrażanie nawyków turystycznych i krajoznawczych w środowisku młodzieży.

Ważnym wydarzeniem w życiu oddziału było otwarcie w dniu 6 maja 1951 r. Regionalnego Muzeum PTTK w "Białym pałacu" na Winiarach. Przez 12 lat służyło ono turystom i miastu. Muzeum poświęcone było Piotrowi Wysockiemu, Kazimierzowi Pułaskiemu, Władysławowi Matlakowskiemu i walkom na przyczółku warecko-magnuszewskim. Komisja fotografii pod kierownictwem Jerzego Cybulskiego organizowała w muzeum wystawy fotograficzne, przedstawiające życie ówczesnego miasta.

Oddział Towarzystwa dużo uwagi poświęca upamiętnianiu miejsc historycznych. Należy wymienić pomnik- -obelisk pomordowanych w II wojnie światowej mieszkańców, według projektu Wiktora Krawczyka, pomnik zaprojektowany przez Marka Grzebalsklego upamiętniający miejsce zamieszkania Piotra Wysockiego po powrocie z zesłania, płytę na ratuszu miejskim odsłoniętą w 200 rocznicę Insurekcji Kościuszkowskiej. Na zlecenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie oddział organizował 300 rocznicę bitwy Stefana Czarnieckiego ze Szwedami pod Warką. Tablica na miejscowym ratuszu upamiętnia to wydarzenie. Za naszą sprawą została przebudowana zbiorowa mogiła powstańców 1863 r. w Gołębiowie i został na niej postawiony pomnik, a w 1997 r. wnieśliśmy duży udział w budowę pomnika nagrobnego generała Antoniego Madalińskiego w Przybyszowie. Liczna kadra społecznych opiekunów zabytków troszczy się o stan naszych pamiątek. Wszystkie one zostały wyposażone w tablice informacyjne.

Dużo uwagi poświęca Towarzystwo ochronie przyrody, szerząc wiedzę wśród młodzieży i dorosłych, przy udziale strażników ochrony przyrody egzekwując poszanowanie przepisów prawnych. Troską oddziału było budowanie bazy turystycznej. Już w 1953 r. ustawiono w parku Winiary pierwsze domki noclegowe, a przy moście kołowym uruchomiono pierwszą wypożyczalnię kajaków. W 1957 r. wybudowano stanicę wodną nad Pilicą, a następnie ustawiono 10 domków campingowych, uruchomiono wypożyczalnię kajaków i sprzętu turystycznego, wybudowano estradę.

Rajd Świętojański "Szukamy Kwiatu Paproci", czerwiec 2000 r. Fot.: Wojciach Gwardys

W 1969 r. Fabryka Urządzeń Mechanicznych przekazała nam w bloku zakładowym przy ulicy Warszawskiej piwnicę w stanie surowym. Własnymi siłami wykończyliśmy i wyposażyliśmy ten lokal i przeznaczyliśmy go na biuro informacji turystycznej. W pięć lat później na otrzymanej z ratusza działce pobudowaliśmy ze środków Funduszu Turystyki i Wypoczynku pawilon turystyczny, który służy nam do dziś.

W okresie 50-lecia organizowaliśmy setki imprez turystyki kwalifikowanej: pieszych, kajakowych, motorowych i kolarskich. Niektóre z nich mają bardzo długą historię: na przykład Zlot Turystyczny "Kwitnące Jabłonie" organizowaliśmy 36 razy, a Nocny Rajd Pieszy Południowego Mazowsza 30 razy.

Dla potrzeb turystów wytyczyliśmy znakowane szlaki piesze: zielony "Książąt Mazowieckich" na trasie Warka-Czersk i żółty Warka-Chynów. Po 1980 r. organizowaliśmy wspólnie z Oddziałem im. Aleksandra Janowskiego w Warszawie wiele ogólnopolskich rajdów indywidualnych o tematyce historycznej. Na przełomie wieków zorganizowaliśmy wspólny rajd "Szlakami Cystersów w Polsce". Przy okazji tych imprez wydawaliśmy pamiątkowe medale w Mennicy Państwowej według projektów Włodzimierza Majdewicza. Na medalach tych utrwaliliśmy również wizerunki naszych zmarłych kolegów. Obok imprez turystycznych byliśmy wielokrotnie organizatorami spotkań ogólnopolskich na zlecenie różnych organów Zarządu Głównego PTTK. Braliśmy udział w konkursach krajoznawczych ogólnopolskich: "Przez X wieków Polski", "Jadą Goście, Jadą", "Polska Naszych Dni" zdobywając nagrody i wyróżnienia, w tym wypożyczalnię sprzętu turystycznego w konkursie "X wieków Polski". Uczestniczyliśmy w lekcjach "PTTK dla Krakowa" i "Zamość wczoraj -- dziś -- jutro".

20-lecie Koła Wiejskiego w Przylocie, wrzesień 1999 r. Fot.: Wojciech Gwardys

W 1995 r. ustanowiliśmy odznakę krajoznawczą "Miłośnik Ziemi Wareckiej", która interesuje wielu turystów. Odznaka z numerem pierwszym pojechała do Tarnowskich Gór. Wyrazem uznania za naszą pracę było ufundowanie w 1970 r. przez trzy rady zakładowe sztandaru dla naszej organizacji. Warecki Oddział PTTK został wyróżniony Złotą Honorową Odznaką PTTK, Odznaką "Zasłużony dla Województwa Radomskiego", złotym medalem "Opiekuna Miejsc Pamięć i Narodowej", medalem "VII Wieków Warki", złotą odznaką "Za Opiekę nad Zabytkami". Bieżąca działalność oddziału dotyczy także sfer kultury.

Również corocznie organizowaliśmy w dniu 11 listopada Narodowa Święto Niepodległości, corocznie organizujemy obchody rocznic Powstania Styczniowego, współorganizujemy święto 3 Maja. Zjazd oddziału w lutym 1997 r. podjął decyzję o przyjęciu imienia Wiktora Krawczyka, wybitnego krajoznawcy i nauczyciela.

Stan organizacyjny oddziału w 2001 r. przedstawia się następująco: posiadamy łącznie 12 kół, z tego 1 terenowe w Warce, 1 wiejskie w Przylocie, 1 koło osiedlowe przy Spółdzielni Mieszkaniowej w Warce i 9 kół SKKT. W organizacji znajdują się 3 dalsze SKKT. Notujemy stały wzrost organizacji. Oddział liczy około 300 członków i 2 członków wspierających.

Uroczystość jubileuszowa 50-lecia PTTK odbyła się w dwóch etapach. W niedzielę 10 grudnia 2000 r. w kościele pod wezwaniem Matki Boskiej Szkaplerznej członkowie PTTK spotkali się na uroczystej mszy św., aby podziękować za otrzymane łaski w 50-leciu i prosić Boga o opiekę na przyszłość. W modlitwie polecaliśmy Przedwiecznemu dusze zmarłych Koleżanek i Kolegów. Uroczystość uświetniła obecność pocztów sztandarowych zaprzyjaźnionych organizacji: Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej i Klubu Oficerów Rezerwy. Świątynię wypełniła piękna muzyka orkiestry miejskiej "Moderato". Celebrans ks. Jerzy Jastrzębski w pięknej homilii wysoko ocenił działalność Towarzystwa, podkreślając jego wkład w patriotyczne wychowanie młodzieży. Już po nabożeństwie wierni przy wyjściu z kościoła otrzymywali na pamiątkę przewodniki po różnych regionach kraju. Niektórzy prosili o druki deklaracji PTTK. Natomiast działacze oddziału ze swoim sztandarem udali się na wareckie cmentarze, gdzie na grobach zmarłych członków organizacji zapalili znicze. Tego dnia na wielu grobach długo płonęły światła pamięci.

Druga część jubileuszowych uroczystości odbyła się w dniu 3 marca w auli Liceum Ogólnokształcącego im. Piotra Wysockiego. Imprezę uświetnili swoją obecnością: senator RP Zbigniew Gołąbek, posłowie na Sejm Danuta Grabowska i Marek Wikliński, wicestarosta powiatu grójeckiego Bogdan Grzanka, przewodniczący Rady Miejskiej Andrzej Brzeźnicki, burmistrz Warki Marian Górski, przedstawiciel Oddziału Wojewódzkiego Służby Konserwacji Zabytków Andrzej Domagała, przedstawiciele Mazowieckiego Urzędu Marszałkowskiego i przedstawiciele Kuratorium Oświaty w Radomiu. Zarząd Główny PTTK reprezentowany był przez kolegów Tadeusza Martusewicza, Konrada Bieleckiego, Wiesława Kargera i Włodzimierza Majdewicza przewodniczącego Komisji Turystyki Pieszej. Główną Komisję Rewizyjną reprezentowali: Edward Jabłoński i Bogdan Komorowski. Uczestniczyli również członkowie Rady Forum Oddziałów PTTK Województwa Mazowieckiego z jej przewodniczącym Wojciechem Koprowskim. Gorące powitanie zgotowali zebrani Stanisławowi Sieradzkiemu pseudonim "Świst" -- żołnierzowi batalionu "Zośka" uczestnikowi Powstania Warszawskiego, od lat współpracującemu z naszym oddziałem. Udział w uroczystości wzięło wielu dyrektorów wareckich zakładów pracy, dyrektorów szkół, prezesów wszystkich organizacji społecznych działających w Warce i przedstawiciele wielu oddziałów PTTK.

Uroczystość wręczenia sztandaru 3 marca 2001 r. Fot.: Wojciech Gwardys

Referat historyczny wygłosił prezes Zarządu.

W trakcie uroczystości przewodniczący Rady Miejskiej odczytał uchwałę sesji Rady o nadaniu jednej z ulic miasta nazwy "Aleja PTTK". Następnie dokonano pożegnania dotychczasowego sztandaru PTTK, po czym burmistrz Warki w imieniu Zarządu Miasta wręczył oddziałowi nowy sztandar z imieniem patrona. Poświęcenia sztandaru dokonali ks. Andrzej Kaczorowski -- proboszcz parafii w Przybyszewie i ks. Michał Brankiewicz z parafii św. Mikołaja w Warce.

Z okazji jubileuszu wielu działaczy oddziału otrzymało odznaczenia i wyróżnienia. Odznaki "Za Zasługi dla Turystyki" otrzymali: Andrzej Jasiński, Barbara Kozłowska i Jan Skrzypczak (pośmiertnie).

Zarząd Główny PTTK nadał medale "50-lecia PTTK": Jerzemu Cybulskiemu, Andrzejowi Jasińskiemu, Edwardowi Kozłowskiemu, Waldemarowi Martinowi, Marii Sochańskiej i Annie Wrona.

Złotą Honorowa Odznakę PTTK otrzymali: Janusz Gwara, Barbara Kozłowska, Leon Nawrock. Tę samą odznakę w stopniu srebrnym otrzymali: Anna Chażyńska, Marian Górski, Danuta Kabacik, Anna Uthof-Goryszewska.

Odznakę "Zasłużony w pracy wśród młodzieży" w stopniu złotym: Irena Głodek i Tomasz Kabacik, zaś w stopniu srebrnym: Jarosław Górski, Elżbieta Pietrzak i Jolanta Sikorowska. "Medal za pracę w Zakładzie Pracy i Osiedlach Mieszkaniowych" otrzymali Grażyna Jagiełło. Jolanta Kazimierska, Bogdan Regulski, Roma Żak, "WARWIN" S.A.

W imieniu Komisji Turystyki Pieszej ZG PTTK Włodzimierz Majdewicz wręczył 18 nauczycielom odznakę turystyczną "Pięćdziesięciolecia PTTK" zdobytą podczas rajdów i Honorową Odznakę "Szlakami Wrześniowych Virtuti Militari" czterem kombatantom -- członkom PTTK.

Wielu działaczy otrzymało listy gratulacyjne i upominki w postaci albumów. Uhonorowano również osoby i organizacje współpracujące z Towarzystwem.

Zaproszeni goście w licznych wystąpieniach składali jubilatom gratulacje i życzenia, wielu deklarowało dalszą współpracę i pomoc. Jubilaci otrzymali wiele upominków i listów gratulacyjnych, a wśród nich miniaturę pomnika Małego Powstańca Warszawy od kolegów z Oddziału Stołecznego.

W części artystycznej wystąpili artyści scen warszawskich zrzeszonych w Mazowieckim Towarzystwie Kultury.

A potem uczestnicy imprezy przy wspólnym stole i wareckim piwie długo wspominali swoje wrażenia i spotkania na turystycznych trasach.

Władysław Gwardys