Nadbużański Szlak Przenikania Kultur

W marcu i kwietniu bieżącego roku Zarząd Główny PTTK, Rada Porozumienia Oddziałów PTTK Województwa Lubelskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego i Polska Organizacja Turystyczna wymieniły korespondencję, w której wykazano wspólne zainteresowania czerwonym szlakiem nadbużańskim przebiegającym przez teren województwa lubelskiego na długości 300 km.

W piśmie prezesa ZG PTTK, kolegi Janusza Zdebskiego do pana Gwidona Wójcika -- prezesa Polskiej Organizacji Turystycznej czytamy m.in. "Zależy nam bardzo na nadaniu czerwonemu szlakowi PTTK nazwy Nadbużański Szlak Przenikania Kultur. Jest to szlak umożliwiający obserwację przenikania kultur, różnych religii, tradycji i zwyczajów. Koncepcję opracowania przez naszych działaczy PTTK z terenu Lubelszczyzny popierają organa samorządowe..."

PTTK-owcy uczestniczyli w pracach nad strategią rozwoju regionu

Bazylika Matki Boskiej Kodeńskiej Fot.: Andrzej Wasilewski

Proponowana nazwa szlaku wiąże się ze strategią rozwoju turystyki w regionie lublskim, obejmującym województwa: bialskopodlaskie, chełmskie, lubelskie i zamojskie, w której opracowywaniu od początku lat 90. uczestniczyli członkowie PTTK. W roku 1992 wymienione województwa (porozumienie województw) rozpoczęły współpracę w dziedzinie turystyki. Stworzono wspólną koncepcję promocji regionu. Wypracowano przy pomocy brytyjskiej firmy Lancashire Enterprises materiały promocyjne, których prezentacja wraz z przedstawieniem strategii miały miejsce w Urzędzie Kultury Fizycznej i Turystyki w Warszawie w maju 1993 roku. W spotkaniu wzięli udział także przedstawiciele innych województw oraz eksperci pracujący w Polsce. W strategii przyjęto, że hasłem marketingowym dla regionu będzie hasło "Region lubelski -- obszar przenikania kultur".

Geneza nazwy szlaku

Lubelszczyzna od początku kształtowania się państwa polskiego stanowiła jego wschodnie rubieże. W przeszłości najbardziej wyraźną granicę przenikania kultur na wschodzie wyznaczała rzeka Bug oraz mało zaludnione ostępy Podlasia i Polesia na wschodzie. W miarę upływu wieków i kolejnych etapów rozwoju państwa polskiego, tereny nadbużańskie i poleskie zaczęli zamieszkiwać wyznawcy różnych religii (np. Tatarzy polscy -- wyznawcy Mahometa) oraz przedstawiciele wielu narodowości. Niewątpliwy wpływ na taki rozwój wydarzeń miały m.in. dążenia Polaków i Litwinów zmierzające do utworzenia wspólnego państwa, przypieczętowane Unią podpisaną w Lublinie w lipcu 1569 roku.

Odtąd Lublin położony był na szlaku łączącym dwie stolice: Kraków i Wilno na Litwie. Król Władysław Jagiełło, któremu matka przekazała szacunek do religii i kultury Bizancjum, zatrudnił na zamku w Lublinie malarzy. Pokryli oni na jego zlecenie wnętrze gotyckiej kaplicy zamkowej pod wezwaniem Trójcy Świętej freskami rusko-bizantyńskimi. W kaplicy tej do dziś zachował się portret króla -- fundatora fresków świątyni.

Zmiany polityczne w Polsce oraz szansa nowej promocji i turystycznego zagospodarowania Lubelszczyzny

W pierwszej połowie lat 90. zainteresowanie turystów zagranicznych, a także ekspertów oceniających atrakcyjność turystyczną regionu, skierowane było na Lubelszczyznę jako obszar mało znany, położony w bezpośrednim sąsiedztwie granicy Polski z byłym ZSRR. Wiele osób chciało zobaczyć granicę. Wyobrażenia jej wyglądu były różne. Przebiegający wówczas wzdłuż Bugu wyznakowany przez znakarzy PTTK czerwony szlak pieszy, wywoływał różne skojarzenia. Propozycja nadania mu nazwy Nadbużański Szlak Przenikania Kultur i szerokiego upowszechnienia, nie była "na czasie". W roku 1990 dyrektorem Wydziału Kultury, Sportu i Turystyki Urzędu Wojewódzkiego został mgr Zygmunt Nasalski. Na szczególną uwagę zasługują działania pana dyrektora mające na celu stworzenie z Muzeum Lubelskiego wraz z kaplicą Świętej Trójcy ośrodka kulturalnego, oddziałującego na rozwój wschodnich obszarów Polski. W takim kontekście znalazła poparcie propozycja nadania nazwy czerwonemu szlakowi nadbużańskiemu. W roku 1993 kaplica św. Trójcy stała się najbardziej wymownym akcentem hasła promocyjnego "Region lubelski -- obszar przenikania kultur". Warto podkreślić, że w tym czasie nie była ona jeszcze w pełni udostępniona zwiedzającym.

Przed wejściem do cerkwi i monastyru w Jabłecznej Fot.: Andrzej Wasilewski

Odwiedzają ją jednak licznie specjaliści i koneserzy z całego świata niosąc wieści o unikalności obiektu. Intensywne prace konserwatorskie i wiele innych zabiegów im towarzyszących zakończono uroczystym otwarciem i udostępnieniem zabytku w roku 1997. Działania początku lat 90. przynoszą dziś wymierne efekty, gdy Lubelszczyzna współtworzy Euroregion Bug, a granica Unii Europejskiej w świadomości mieszkańców coraz bardziej przesuwa się na wschód.

Muzeum Lubelskie, PTK i PTTK -- wspólne korzenie

Muzeum Lubelskie ma wiele związków z Polskim Towarzystwem Krajoznawczym i PTTK. Są na to liczne dowody w postaci współtworzenia wielu inicjatyw. Nie dziwi więc "domowe" przyjęcie członków honorowych i delegatów na Walny Zjazd PTTK w Lublinie we wrześniu 1997 roku na zamku lubelskim przez dyrektora Muzeum Lubelskiego -- Zasłużonego Instruktora Krajoznawstwa Polski -- Zygmunta Nasalskiego.

Strategia rozwoju turystyki i region lubelski po reformie administracyjnej kraju

Dziś inicjatywę początku lat 90. wniesioną przez PTTK warto wcielić w życie. Wymownym akcentem obszaru przenikania kultur -- nierozerwalnie związanym z Lublinem i Zamkiem Lubelskim jest Nadbużański Szlak Przenikania Kultur i położone wokół tego szlaku miejscowości. W ostatnich latach we Włodawie realizowana jest inicjatywa kulturalna zatytułowana "Włodawa -- miasto trzech kultur". Hasło to wykorzystywane jest także w promocji turystycznej. Warto zwrócić uwagę, że Włodawa jest miastem położonym na Nadbużańskim Szlaku Przenikania Kultur.

W przyjętej w roku dwutysięcznym strategii rozwoju województwa lubelskiego, samorząd województwa lubelskiego potwierdził założenia strategii rozwoju, obejmującego na początku lat 90. województwa: bialskopodlaskie, chełmskie, lubelskie i zamojskie. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze pragnie kontynuować współ-pracę z administracją samorządową województwa lubelskiego oraz powiatów i gmin, przy udziale których wyznakowano szlaki turystyczne. Istniejącym szlakom warto nadać nową treść.

Cerkiew neounicka w Kostomłotach Fot.: Andrzej Wasilewski

Szczególnie ważnym celem współpracy powinno być utrzymanie i zagospodarowanie Nadbużańskiego Szlaku Przenikania Kultur, który prowadzi wśród malowniczych krajobrazów; pozwala na obcowanie z niezwykle gościnnymi mieszkańcami tej ziemi, otwartymi na gości i mocno zakorzenionymi w swoim miejscu zamieszkania. Towarzyszące szlakowi zabytki, pamiątki przeszłości, sztuka ludowa oraz elementy współczesnej działalności człowieka, zasługują na uwagę. Efektem dalszej promocji Muzeum Lubelskiego i Nadbużańskiego Szlaku Przenikania Kultur będzie zwiększenie zainteresowania turystów krajowych i zagranicznych wschodnią częścią Polski. Wśród beneficjantów powinno znaleźć się PTTK -- inicjator i twórca koncepcji szlaku oraz samorządy powiatów i gmin nadbużańskich we współpracy z samorządem województwa lubelskiego, wojewodą lubelskim, Zarządem Głównym PTTK i Polską Organizacją Turystyczną. Nowy "produkt turystyczny" ważny z punktu widzenia Polski i regionu trzeba wykreować wspólnie.

Andrzej Wasilewski