Zarys historii Oddziału PTK - PTTK w Kutnie

Rok 1906 był rokiem narodzin w Warszawie Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego obejmującego swoim zasięgiem ziemię polską.

Twórcami tej organizacji byli: Aleksander Janowski, Zygmunt Glogier, Kazimierz Kulwieć.

Nie bez celu w znaku organizacyjnym PTK znalazły się herby trzech stolic: Poznania, Warszawy i Krakowa, nawiązujących do trzech zaborów: rosyjskiego, austriackiego i pruskiego z centralnie uwidocznionymi murami ruin zamku w Ogrodzieńcu, które symbolizują polskie krajoznawstwo.

Wspaniała postawa twórców stowarzyszenia, ich bezinteresowne zaangażowanie w życie PTK i wielki entuzjazm przyczynił się do powstawania na ziemiach polskich coraz to nowych oddziałów.

Właśnie jako jeden z pierwszych i największych na Mazowszu powstał w Kutnie w 1911 r. Oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego z inicjatywy grupy społeczników, do których m.in. należeli: dyrektor polskiej szkoły średniej w Kutnie Stefan Chrupczałowski, dr Antoni Troczewski, Romuald Pałasińki. O trafności zawiązania oddziału świadczy fakt, że już w 1912/1913 r. oddział liczył aż 74 członków pochodzących z całego powiatu kutnowskiego. Działalność organizacyjna przyczyniła się do wybo- ru władz i ukonstytuowania się Za- rządu PTK, w skład którego weszli:

• prezes -- Stefan Chrupczałowski,
• wiceprezes -- Fortunat Skarżyński,
• sekretarz -- Romuald Gołasiński,
• sekretarz -- Jadwiga Wąsowska,
• skarbnik -- Zofia Chlewicka,
• gospodarz -- Zygmunt Jackowski,
• członek -- Antoni Żółtowski,
• członek -- Ignacy Englert.

W skład Komisji Rewizyjnej weszli: dr Antoni Troczewski, Feliks Wąsowski i Kazimierz Kahl.

Polskie Towarzystwo Krajoznawcze zaczęło rozwijać swoją działalność. Wygłoszono wiele prelekcji oraz odczytów ogólnodostępnych.

Następnym posunięciem było powołanie Komisji Wycieczkowej, Komisji Fotograficznej, kierowanej przez Dombrowicza.

Zarząd odbył 14 posiedzeń, 4 zebrania. Wygłoszono 5 odczytów krajoznawczych dla członków oraz dwa odczyty otwarte dla zainteresowanych, wygłoszone przez Mikołaja Wisznickiego i prof. Kazimierza Kulwiecia. Została zorganizowana i udostępniona dla wszystkich członków biblioteka krajoznawcza oraz zaprenumerowano trzy czasopisma związane tematycznie z działalnością oddziału.

W 1914 r. nastąpiła zmiana w Zarządzie PTK. Nowym prezesem w miejsce Stefana Chrupczałowskiego został Witold Staniszkis, natomiast sekretarzem Romuald Pałasińki i Tadeusz Szymański, skarbnikiem Zofia Chlewicka, członkami zarządu: Ludwik Kaczewski i Karol Starnawski. Natomiast skład Komisji Rewizyjnej nie uległ zmianie. Wszystkie wymienione osoby zostały wybrane przez Walny Zjazd przy obecności kompletu członków.

Trzeba zaznaczyć, że rok 1914 był okresem bardzo aktywnym. Odbyto ponad 21 spotkań zarządu, wygłoszono ponad 11 odczytów oraz dodatkowo 3 odczyty publiczne, skierowane do osób zainteresowanych, nie będących członkami PTK. Powołana Komisja Wycieczkowa przy PTK również aktywnie uczestniczyła w życiu Towarzystwa, organizując aż 11 wycieczek wyjazdowych.

I wojna światowa

Wybuch I wojny światowej w 1914 r. przyczynił się do ograniczenia działalności PTK, a w 1915 r. do jej zawieszenia. Przyczyną przerwy były zmienne losy mieszkańców Kutna -- codzienna walka o przetrwanie oraz represje wroga. Następną przyczyną było rozkadrowanie Zarządu Oddziału przez powołanie do służby wojskowej dr. Szymańskiego i Kazimierza Kahla, wyjazd do Warszawy Witolda Staniszkisa i Romualda Pałasińskiego, a samego Ludwika Kuczewskiego do Wilna.

Okres międzywojenny

Reaktywowanie działalności Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego nastąpiło 28 października 1924 r. Po wybraniu Zarządu Oddziału i po ukonstytuowaniu się nowych władz oddziału funkcję prezesa objął Romuald Pałasiński, wiceprezesa -- Karol Kastro, sekretarza -- Mieczysław Bucka.

W 1925 r. prezesem PTK zostaje nauczyciel Mieczysław Bucka, a 8 marca 1925 r. zorganizowano spotkanie z założycielem Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Warszawie Aleksandrem Janowskim. Spotkanie odbyło się we własnym lokalu PTK w siedzibie Klubu "Znicz" przy ul. Kilińskiego. Posiadając własny lokal można było prowadzić na szerszą skalę akcję odczytową. Prelegentami byli m.in.: burmistrz Tomasz Klepa, Mieczysław Bucka, Ludwik Cunke, prof. Hieronim Urban, Karol Kastro. Również bardzo bogatą działalność prowadziła sekcja fotograficzna, która gromadziła w swoich zbiorach dokumentację fotograficzną obiektów zabytkowych, mającą wartość historyczno-krajobrazową.

Nie bez znaczenia dla współczesności była podjęta inicjatywa wzorowana na innych miastach w Polsce o utworzeniu Muzeum Ziemi Kutnowskiej.

Właśnie z tą inicjatywą wyszedł Zarząd Oddziału PTK w Kutnie już w 1925 r. do społeczeństwa ziemi kutnowskiej z prośbą o ofiarowywanie różnego rodzaju pamiątek rodzinnych, dokumentów, zdjęć oraz przedmiotów codziennego użytku z przeszłych czasów. Wszystko to, co miało związek z kulturą i historią naszego regionu kutnowskiego i mogło służyć przyszłym pokoleniom.

Nie każdy ofiarowany eksponat doczekał godnego miejsca w gablotach dzisiejszego muzeum. Duża ich część trafiła w prywatne ręce.

Zarząd występował również z apelem o zgłaszanie odkrywanych istniejących starych kapliczek oraz starych mogił. Ponadto opracowywano na podstawie dokumentów, penetracji terenu i zdjęć "Przyrodę regionu kutnowskiego" oraz "Życie regionalne naszego miasta".

W 1926 r. PTK w Kutnie uczestniczy w konkursie ogłoszonym z okazji 20-lecia Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego oraz organizuje w październiku wystawę fotograficzną.

W 1927 r. Oddział PTK wychodzi ze swoją działalnością poza własny teren. W Gimnazjum Męskim im. gen. H. Dąbrowskiego powstało Koło Krajoznawcze Młodzieży.

Nawiązując do jubileuszu 20-le- cia PTK nie można nie przytoczyć bardzo ciekawego fragmentu przemówienia wygłoszonego na jubileuszowym zjeździe: "Jeśli kiedykolwiek napisana będzie książka o inteligencji polskiej w okresie od utraty niepodległości do jej odzyskania, nie zabraknie w niej kart mówiących o tym, czym była dla nich ziemia rodzinna. PTK ma tutaj swoją kartę osobistą. Myślą swą obejmowała całą Polskę, docierała do ludzi, szukała ich, skupiała, nawiązywała nici przez kordony byłych zaborców".

Ten wspaniały rozkwit oddziału zawdzięczamy wielkiej społecznej pracy członków zarządu. Ale były również chwile trudne. Otóż w 1928 r. spadło zainteresowanie działalnością PTK, prawdopodobnie spowodowane wyjazdem z Kutna kilku bardzo aktywnych działaczy. W związku z tą sytuacją postanowiono wstępnie zawiesić działalność oddziału. Na szczęście do jej realizacji nie doszło, bo już jesienią dzięki Romualdowi Pałasińkiemu oddział dalej funkcjonuje.

Lata 1929-1932 są okresem systematycznego zrównoważonego działania. Dopiero w 1933 r. na zorganizowanym zjeździe oddziału zostaje wybrany nowy zarząd. Prezesem nowego zarządu zostaje Witold Pełczyńki, zastępcą dyrektor Gimnazjum im. H. Dąbrowskiego Józef Kozłowski, sekretarzem Romuald Pałasińki. Natomiast całe biuro PTK zostaje przeniesione do Stacji Hodowlanej w Gołębiewie, tj. do miejsca pracy R. Pałasińkiego.

W związku z malejącą liczbą członków PTK w 1936 r. oddział przekształca się w koło, które wchodzi w skład Oddziału Łódzkiego.

Na podstawie dokumentów z 1938 r. dowiadujemy się, że w składzie oddziałów województwa warszawskiego ponownie występuje oddział w Kutnie.

II wojna światowa

Wybuch II wojny światowej, włączenie Kutna do tzw. Warthelandu, wysiedlanie ludności polskiej, straty biologiczne, powojenna emigracja mieszkańców Kutna przerwały działalność Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Kutnie nie tylko na czas trwania okupacji, ale także na późniejsze lata powojenne.

Lata powojenne

Coraz bardziej dojrzewająca idea zjednoczenia ruchu turystyczno-krajoznawczego przyczyniła się do połączenia dwu największych organizacji w Polsce. Organizacje te mające w swoich szeregach największą liczbę członków dążyły do jednej ogólnopolskiej organizacji turystyczno-krajoznawczej, co spowodowało, że 15 grudnia 1950 r. doszło do połączenia Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego z Polskim Towarzystwem Krajoznawczym i utworzenia wspólnej organizacji społecznej pod nazwą "Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze".

Ruch turystyczny, już pod nową nazwą PTTK, rozpoczął swoją działalność w 1951 r. Była to mała komórka zorganizowana wraz z wypożyczalnią dla kilkunastoosobowej grupy turystów. Na czele tego stowarzyszenia stali dr Marian Mosingiewicz, Stanisław Zdziubany i Franciszek Gołębiowski. Po kilku latach działalności organizacja stopniowo zamierała na skutek tego, że większość jej członków rozjechała się w różne strony Polski, a władze lokalne miasta nie przejawiały zainteresowania tak potrzebną dla mieszkańców organizacją. Dlatego od 1958 do 1962 r. zostaje zawieszona działalność. Biuro wraz z wypożyczalnią znajdowało się w mieszkaniu prywatnym u S. Zdziubanego.

Lata sześćdziesiąte XX w.

Jesienią1961 r. z inicjatywy grupy zamiłowanych turystów indywidualnych odbyło się zebranie przedstawicieli różnych instytucji i zakładów pracy w Kutnie, na którym postanowiono powołać Oddział PTTK, traktując listę obecnych na tym zebraniu za jednomyślną zgodą, jako członków założycieli w liczbie 60 osób.

Wybrano też tymczasowy zarząd upoważniony do podjęcia formalności związanych z powołaniem, zatwierdzaniem i zorganizowaniem oddziału. Do zarządu tego weszli: Adolf Zawadzki -- prezes, Janusz Krzemiński -- zastępca, Jadwiga Pukaczewska -- sekretarz, Czesław Widelski -- członek.

Wiosną 1962 r. na podstawie formalnej Uchwały Zarządu Okręgu PTTK w Łodzi, Oddział PTTK w Kutnie został zarejestrowany i na walnym zebraniu utrzymano poprzedni skład zarządu, rozszerzając go o dr. Jana Grajkowskiego.

W 1963 r. Oddział PTTK otrzymuje własny lokal przy ul. Kościuszki 5 i występuje o zatwierdzenie BORT-u, uzyskując pozytywną decyzję Zarządu Głównego PTTK w Warszawie. Kierownikiem Biura i BORT-u zostaje Wiesław Aksman.

W 1967 r. z inicjatywy Zarządu Okręgowego w Łodzi funkcję prezesa oddziału otrzymuje Maksymilian Chrząstek przy niezmienionym składzie zarządu.

Lata 1963-1967 były okresem bardzo aktywnym. Zorganizowano pierwszy kurs dla organizatorów turystyki -- który ukończyło 25 osób, zorganizowano 32 imprezy turystyczne dla ogólnej liczby 1650 osób. Powstało wiele kół SKKT, zrzeszających ponad 800 członków. Najbardziej aktywne to: SKKT 4 "TOR" przy PKP-ZSZ Kutno-Azory, opiekunem był Zdzisław Wojciechowski, SP nr 7 -- Maria Kurzątkowska, SKKT przy Domu Dziecka w Malinie -- opiekun Jadwiga i Stanisław Poterałowie i wiele innych.

Rozwój Towarzystwa

Następne lata to dynamiczny rozwój oddziału i ogromny wzrost liczby członków PTTK -- od 1800 do 2500 osób. Zwiększa się też z każdym rokiem liczba zorganizowanych wycieczek i liczba uczestników. Poza tym powstają nowe komisje: Komisja Ochrony Przyrody działająca przy oddziale od 1965 r., Komisja Piesza -- 1965 r., Komisja Motorowa, Komisja Kolarska -- 1967 r., Komisja Ochrony Zabytków, Komisja Kajakowa oraz komisje przyzakładowe zarejestrowane przy Oddziale Kutno. Wyżej wymienione komisje organizowały rajdy, zloty, złazy, biwaki, wycieczki itp.

Do aktywnych w tym okresie przodowników turystyki kwalifikowanej i działaczy turystycznych należeli: Stefan Oskwarek, Jerzy Łompieś, Jadwiga Poterała. W latach 1969, 1971, 1973 oddział organizuje dalsze kursy dla organizatorów turystyki, a w 1974 r. kurs dla przewodników turystycznych terenowych, które ukończyło 18 słuchaczy.

W 1975 r. oddział kutnowski przechodzi pod Zarząd Wojewódzki w Płocku. W skład Zarządu Wojewódzkiego wszedł cały Zarząd Oddziału Kutno.

Kontynuowne jest dalsze szkolenie kadry programowej. Istnieje 19 kół SKKT w powiecie kutnowskim, 18 kół zakładowych, gdzie ogółem było zapisanych około 1900 osób, w tym około 400 członków Oddziału PTTK. Kadra programowa składała się w tym czasie z około 100 organizatorów turystyki dorosłych, około 130 osób organizatorów turystyki młodzieżowej, około 90 pilotów wycieczek krajowych, 15 przewodników terenowych, 25 społecznych opiekunów przyrody, 7 przodowników turystyki kwalifikowanej.

W 1976 r. nowym prezesem na miejsce Janusza Krzemińkiego został Zbigniew Kawka, który po kilku miesiącach rezygnuje, a jego miejsce zostaje przekazane Barbarze Kociemskiej. Po śmierci B. Kociemskiej prezesurę przejął Kluka, który również tę funkcję pełnił bardzo krótko, gdyż w grudniu 1977 r. umarł. Wówczas stanowisko prezesa przejął Mirosław Kaczmarek. W dniu 5 grudnia 1980 r. Zarząd Oddziału zwołuje Walny Zjazd, na którym wybrano nowy zarząd. Prezesem zostaje Stanisław Poterała.

Trudności lat osiemdziesiątych

Lata 1980-1981 to okres bardzo niekorzystny dla działalności PTTK. Następują problemy lokalowe, zawieszenie działalności wszystkich organizacji i związków. Zostają zawieszone wszystkie koła zakładowe, które praktycznie nigdy już nie powróciły do pierwotnej działalności w nowo powstałych związkach zawodowych.

Jednym z większych wydarzeń był obchodzony jubileusz 75-lecia oddziału w 1986 r., zakończony spotkaniem turystycznym w zamku oporowskim. W okresie kadencji w latach 1985-1988 nastąpił dynamiczny rozwój szeregów członków Oddziału PTTK, który z liczby 729 osób wzrósł do 1640 członków. Przybyło jedno koło środowiskowe i to ze środowiska wiejskiego przy Związku Rolników, Kółek Organizacji Rolniczych oraz 10 kół SKKT. Nie udało się reaktywować istniejących przed 1980 r. kół zakładowych przy Miflexie i FMR "Kraj" w Kutnie, mimo podejmowanych rozmów z dyrekcją. W tymże okresie skład zarządu ukonstytuował się następująco: prezes -- Janusz Krzemiński, Adolf Zawadzki, Władysław Bartczak, Krystyna Bartczak, Jerzy Łompieś, Bogumił Gołaszewski, Maria Kurzątkowska. Zarząd odbył w tym czasie 17 posiedzeń plenarnych i 10 po- siedzeń prezydium. W kadencji tej zorganizowano 687 rajdów, wycieczek, zlotów, w których uczestniczyło 5200 turystów. Omawiając problemy turystyki kwalifikowanej w naszym oddziale, należy mocno zaakcentować zaangażowanie Stefana Oskwarka, Jerzego Łompiesia, Bogumiła Gołaszewskiego, którzy z pełnym poświęceniem, kosztem swego prywatnego czasu, są nie zastąpionymi organizatorami imprez turystycznych. Również na wysoką ocenę zasługuje Komisja Ochrony Przyrody działająca przy oddziale. Zostały przeprowadzone 23 kursy dla przewodników terenowych, a 89 uczestników uzyskało uprawnienia młodzieżowych organizatorów turystyki.

W III Rzeczypospolitej

W następnym przedziale czasowym w latach 1989-1992 zaczynają się pojawiać nowe trudności. Tak jak cała polska gospodarka przeżywaliśmy nagły i głęboki kryzys organizacyjny i ekonomiczny, związany ze zmianą form organizacji turystyki szkolnej, na skutek reorganizacji systemu płac i form dydaktyczno-oświatowych, na której opierała się turystyka kwalifikowana.

W dniu 29 marca 1990 r. na plenarnym posiedzeniu zarządu podjęto uchwałę o przekazaniu działalności gospodarczej w formie ajencyjnej Barbarze Wyrzykowskiej z dniem 1 maja 1990 r. W dniu 25 marca 1991 r. odbył się Nadzwyczajny Zjazd Oddziału, w którym uczestniczyli delegaci wybrani na ostatni Zjazd Sprawozdawczo- -Wyborczy w styczniu 1989 r. W okresie tym zorganizowano 143 rajdy i wycieczki, w których uczestniczyło 2369 młodzieży. Kadra programowa liczyła 23 przewodników terenowych, 48 organizatorów turystyki, 8 strażników przyrody i 7 przodowników kwalifikowanych.

Od 1990 r. oddział nie posiada własnego lokalu, a po prawnym zniesieniu ajencji powstało Biuro Turystyczne PTTK prowadzone przez Barbarę Wyrzykowską. Działalność oddziału została zawieszona. Dopiero po powtórnej rejestracji w Sądzie Wojewódzkim w Płocku Oddział PTTK w Kutnie otrzymał akt prawny w dniu 29 sierpnia 1991 r. Biuro PTTK istniało za zgodą kierownictwa Biura Turystycznego w jego lokum za prawo używania znaku PTTK. Mimo braku lokalu wiele spraw było załatwianych w pomieszczeniu prywatnym Jerzego Łompiesia. Nadal pracowała Komisja Piesza, Młodzieżowa, Ochrony Przyrody i Ligi Ochrony Przyrody.

Z upływem czasu komisje uległy dalszemu ograniczeniu. Mimo trudności pracy zarządu oddziału kadra turystyki kwalifikowanej przeprowadziła 70 imprez z zakresu turystyki masowej, 26 imprez z zakresu turystyki kwalifikowanej. Były przeprowadzone Oddziałowe Turnieje Wiedzy Turystycznej:

• I -- 15 maja 1993 r.,
• II -- 23 kwietnia 1994 r.,
• III -- 22 kwietnia 1995 r.

Zostały przeprowadzone kursy dla przewodników terenowych przy Technikum Hotelarskim. Za udział w ogólnopolskich zawodach -- Olimpiada 96 oraz Olimpiada 97, gdzie ZSZ nr 2 w Kutnie z opiekunem Jerzym Wyrzykowskim zajęła wysokie lokaty. Działalność zaangażowanych osób w PTTK w tak niezwykle trudnym okresie przyczyniła się do utrzymania oddziału i niezmarnowania naszego wysiłku. Należy tu bardzo gorąco podziękować Ewie Łompieś, Jerzemu Łompieś za kierowanie oddziałem i utrzymanie biura PTTK oraz Bogumiłowi Gołaszewskiemu za bardzo aktywną pomoc.

Do czasu powołania Zjazdu Oddziału PTTK w Kutnie funkcję prezesa pełnił Bogumił Gołaszewski. Pozostali członkowie zarządu to: Jerzy Łompieś, Ewa Łompieś, Jerzy Wyrzykowski, Małorzata Nawrocka-Gołaszewska, Janina Żygiewicz. Na prezesa oddziału w Kutnie został wybrany Jerzy Łompieś, na zastępcę Bogumił Gołaszewski. Pozostały skład prezydium zarządu to: Jerzy Wyrzykowski, Ewa Łompieś Krystyna Dolat, Krzysztof Cieśak i Bartosz Sarenda. Wybory odbyły się 4 marca 2000 r. Działalność w 2000 r. była dość prężna. Przeprowadzono wymianę legitymacji przewodników turystycznych terenowych na nowe uprawnienia państwowe wydane przez Łódzki Urząd Wojewódzki w Łodzi oraz legitymacji pilotów wycieczek turystycznych. Zostało zweryfikowanych 50 odznak OTP. Komisja Ochrony Przyrody bardzo ściśle współpracuje z Grupą Powiatową SOP w Kutnie. Odbyto 9 imprez turystyki kwalifikowanej (udział wzięły 263 osoby). Zostały zorganizowane 4 imprezy powszechne dla 143 członków, 13 wycieczek turystycznych, obsłużonych zostało przez nowych przewodników, organizowanych przez inne biura. Obsłużno społecznie 4 wycieczki (udział wzięło 151 osób). Obecnie trwają przygotowania do obchodów jubileuszu 90 lat działalności PTTK w Kutnie, które połączone będą ze "Światowym Dniem Turystyki" we wrześniu 2001 r. Niezależnie będą zorganizowane rajdy i spotkania przy ognisku działaczy PTTK.

Obecnie siedziba Oddziału PTTK w Kutnie mieści się w mieszkaniu prywatnym prezesa Jerzego Łompiesia przy ul. Barlickiego 4 m. 7 w Kutnie.

Jerzy Łompieś