"Datajana" - klub wyróżniony
srebrną Honorową Odznaką PTTK

Tym, co odróżniało ich od reszty turystów, był niepisany kodeks honorowy, wymagający wielkiej aktywności, krytycyzmu wobec siebie (jakie to trudne, wie każdy, kto miał ...naście lat), odpowiedzialności i serca wrażliwego na potrzeby innych.

Twórcą Klubu Turystycznego "Datajana" był Tadeusz Siedlecki, Datajan. Nazwa "Klub Datajana" powstała w kwietniu 1980 r. podczas pierwszego rajdu turystycznego pracowników szpitala przy ul. Stępińskiej w Warszawie. Członkami klubu zostali pracownicy ZOZ nr 1 na warszawskim Mokotowie. Wymyślili akcję "Serce", zbierania pieniędzy na książeczki mieszkaniowe dla wychowanków Domów Dziecka, którzy wkrótce mieli zacząć samodzielne życie.

Zajmowali się turystyką kwalifikowaną. W podwarszawskich miejscowościach urządzali tzw. białe niedziele, a w szpitalach spotkania z piosenką. Pierwsze wakacje? Za grosik, nad jeziorem w Rudniku k. Grudziądza. Od początku bazą klubu jest prywatne mieszkanie prezesa. Mieści się tam Muzeum Pamiątek Turystycznych oraz biblioteka klubowa. W ciągu dwudziestu lat przez klub przewinęło się ponad 1300 osób.

W 1982 r. Klub Turystyczny "Datajana" przystąpił do PTTK. Zarejestrowany został w Oddziale Warszawa Mokotów jako Koło PTTK nr 63.

Młodzieżowa Akademia Turystyczna

W krótkim czasie turyści z "Datajany" stali się specjalistami od turystyki kwalifikowanej, prowadząc wspólnie z BTM "Juventur" Młodzieżową Akademię Turystyczną -- letnie ogólnopolskie przyrodnicze obozy szkoleniowe w Białowieży (1983-1987) we współpracy z Białowieskim Parkiem Narodowym oraz zimowiska w Węgierskiej Górce, Zakopanem, Dusznikach Zdrój, Łebie i Ustce. Ponad 800 osób z całej Polski uzyskało uprawnienia Młodzieżowych Strażników Ochrony Przyrody i Organizatorów Turystyki PTTK. W tym eksperymencie pedagogicznym funkcje kadry obozowej pełniła młodzież datajanowska. Szkolenia kadry turystycznej w środowisku niepełnosprawnych prowadzone były w Konstancinie i Warszawie. W 1984 r. klub zorganizował kurs na Przodowników Turystyki Pieszej III Stopnia na Region Mazowsze dla kilkudziesięciu działaczy PTTK z województwa warszawskiego. W 2001 r. inni członkowie klubu uczestniczą w takim kursie w Oddziale PTTK Otwock. Dla potrzeb "Juventuru" w 1987 r. przeszkolono organizatorów trampingów. Zdobyte wówczas umiejętności kadra klubu wykorzystała podczas organizacji wakacyjnego trampingu "Cztery stolice". W tej ogromnej imprezie wzięło udział ok. 1200 uczniów szkół średnich z małych miasteczek i wsi z całej Polski, zwiedzając Warszawę, Berlin, Pragę i Budapeszt.

Konstancin

Na początku lat 80. turystyka osób niepełnosprawnych była pojęciem tak samo surrealistycznym, jak zmierzch komunizmu. Odkąd w 1983 r. "Datajana" przeszła razem z prezesem do jego nowej pracy w Centrum Kształcenia Inwalidów -- klub zaczął specjalizować się w turystyce osób niepełnosprawnych. Ośrodek rehabilitacyjny w Konstancinie był siedzibą klubu do roku 1991.

Co roku latem, od 1978 r. odbywały się tam turnusy rehabilitacyjne dla najciężej dotkniętych inwalidztwem. Ich pomysłodawcą była dr Hanna Dworakowska. Kierownikiem turnusów był Andrzej Suchcicki, a jego zastępcą od 1984 r. -- Tadeusz Siedlecki. Datajańczycy uzupełniali stan kadry obozowej, byli wychowawcami, opiekunami, organizowali program kulturalny i turystyczny. Prowadzili stanicę biwakową dla niepełnosprawnych. Pomagali w wydawaniu "Validusa", ukazującego się do dziś pisma redagowanego przez samych niepełnosprawnych.

Piosenka

Turystom z "Datajany" towarzyszyła piosenka. Od zawsze. Pozwalała zapomnieć o kłopotach rodzinnych, o niesprawności, stwarzała możliwość poznania nowych ludzi i twórczego spełnienia się.

Ogólnopolskie Giełdy Piosenki Turystycznej klub organizował od 1984 r., najpierw w CKI w Konstancinie, od 1995 r. w Warszawie, w gościnnych ścianach Domu Dziecka im. Dzieci Warszawy przy ul. Dalibora oraz Klubu Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej. Celem giełd piosenki było wyszukiwanie młodych talentów wśród dzieci i młodzieży, także niepełnosprawnych i wychowanków domów dziecka. Warunkiem uczestnictwa w giełdzie była prezentacja własnej, autorskiej piosenki turystycznej.

Na giełdy przyjeżdża młodzież z całego kraju. W jury giełd piosenki zasiadali popularni piosenkarze, dziennikarze i zaproszeni goście.

Tu rodziły się prawdziwe szlagiery. Choćby "Powsinoga", "Ruszaj z nami na szlak", czy "Piosenka o Datajanie". Wszystkie hity znajdują się na trzech kasetach audio, wydanych staraniem Stowarzyszenia "Carpe Diem" (1997,1998, 1999) oraz w Śpiewniku "Datajany". Tu odnosiły sukcesy zespoły "Akcent" z Wyszkowa, "Radomir" z Radomia, "Bractwo Chodzikowe" z Giżycka, "Już z Mirasem" z Prabut, "Powsinogi" z Konstancina, "Przedświt" z Piotrkowa Trybunalskiego, "Kwadra" z Łodzi, "Gryf" z Piaseczna, "Tet'a tete" z Grodziska, duety: Katarzyna Bolanowska i Agnieszka Sęk z Łodzi, Ewa i Małgorzata Trocka z Pszczółek k. Gdańska, Edyta Miller i Piotr Wawer z Łodzi, duet "BAHA" z Milicza, duet Piskorskich z Konstancina, "Droga" z Witkowa k. Konina oraz soliści: Grażyna Łapińska z Łap, niekwestionowana gwiazda festiwali w Konstancinie, Cezary Jawoszek, Joasia Urbańska z Konstancina, Karolina Więch z Grodziska i inni.

W koncertach galowych oprócz laureatów występowali goście: Krystyna Prońko, Janina Jaroszyńska, Wanda Heering, Leszek Kopeć, Tadeusz Woźniak, Marek Majewski, Janusz Laskowski, Grzegorz Sieradzan, Bogusław Nowicki i wielu, wielu innych wspaniałych solistów i zespołów. Kolejna, VIII Ogólnopolska Giełda Piosenki Turystycznej "Datajana" odbędzie się w Warszawie w październiku 2001 r.

Turystyka kwalifikowana

Do klubowych tradycji należą wędrówki pod nazwą "Uroczysko", na których spotykają się dzieci z domów dziecka, rajdy z cyklu "Poznajemy zabytki Mazowsza", "Szukamy wiosny", "O Puchar Prezesa" i in. Równie ciekawe są lekcje historii w plenerze, jak cykl imprez "Rajd Pamięci Narodowej" w Puszczy Kampinoskiej. Oprócz własnych imprez datajańczycy uczestniczyli w dziesiątkach rajdów organizowanych w Polsce przez kluby turystyczne, oddziały PTTK, stowarzyszenia itd.

W przypadku Klubu "Datajana" turystykę trzeba "tłumaczyć" na inne języki, na odmienność metod i techniki zwiedzania czy zdobywania odznak wymyślonych przecież dla pełnosprawnych. W ten sposób powstały rajdy "Na Raty Traktem Królewskim".

W drugiej połowie lat 80. "Datajana" -- Koło PTTK nr 63 -- rozciąga swoją dzialalność na 16 szkolnych i studenckich kół PTTK. W niektórych szkołach takie kluby zakładała. Prowadzone było współzawodnictwo klubów, wybierano najlepszego turystę roku. Muzeum Pamiątek Turystycznych wzbogaciło się w tym okresie o imponującą liczbę eksponatów -- ZG PTTK wyróżnił je w 1986 r. Plakietką Zbiorów Krajoznawczych. Rozrastała się biblioteka klubowa, która w 1986 r. otrzymała Plakietkę Ekslibris Krajoznawcy-Bibliofila.

W ogólnopolskim współzawodnictwie klubów turystycznych w środowisku młodzieżowym klub zajął II i I miejsce (Książ 1986, Puck 1988). Od 1986 do 1988 zajmował I miejsce we współzawodnictwie środowiskowych klubów turystycznych Oddziału PTTK Warszawa Mokotów.

Turystyka zagraniczna

Normalną sprawą stało się zabieranie na wycieczki zagraniczne osób niepełnosprawnych. Byli oni na Kaukazie, podziwiając Elbrus, na trampingu "Złota Praga" w Czechach, który odbywał się w ramach cyklicznych imprez "Szlakiem Szwejka", na Litwie i Białorusi, kilka osób wyjechało na Majorkę.

Sprawni członkowie "Datajany" uczestniczyli w międzynarodowych wejściach młodzieży na Rysy w Tatrach słowackich, w ramach wycieczki nagrodowej pojechali do Kijowa, przeprowadzili wielką akcję letnią "Cztery stolice". Przez pierwsze dziesięć lat, do chwili powstania Stowarzyszenia Miłośników Dobrego Wojaka Szwejka w 1989 r. organizowali trampingi szwejkowe po Czechosłowacji. W ostatnich latach zwiedzali stolice Europy -- Berlin, Pragę, Paryż, Wiedeń, Wilno i Budapeszt.

Rok 1991 był początkiem trudnego okresu dla turystyki społecznej. Odeszli sponsorzy. Ci, którzy zostali, nie byli w stanie wspierać finansowo działań klubu, nie byli też zainteresowani turystyką osób niepełnosprawnych. Z kilkuset członków kadry turystycznej w latach osiemdziesiątych ich liczba w klubie zmalała do kilkudziesięciu w latach 90. Atrakcyjniejszy wydawał się wówczas własny biznes i rodzina. Ci, którzy zostali, za własne pieniądze organizowali imprezy turystyczne. Skoncentrowano się na programie minimum, szukano sposobów pozyskania nowych sponsorów. Ta sytuacja była przyczyną utworzenia w 1991 r. z inicjatywy członków klubu Stowarzyszenia Turystyczno-Kulturalnego "Carpe Diem" o szerszym spektrum działania. Klub "Datajana" działa odtąd przy Stowarzyszeniu.

Od 1989 r. zawarto wiele małżeństw pomiędzy członkami klubu. Przybyło lat, rodzin i dzieci. "Datajana" stawała się klubem turystyki rodzinnej. Dzieci chętnie wybierają się na rajdy i wycieczki samochodowe. Spotykają się na rajdach "Datajanków" w ZOO. Zabierają ze sobą kolegów i koleżanki ze szkoły. Długo w pamięci pozostaną wędrówki po lasach Powsina, Zegrza, Konstancina, Świdra, poszukiwanie duchów w ruinach zamku w Czersku, zapach dymu z ogniska.

Turystyka motorem aktywności życiowej

Zainicjowane dwadzieścia lat temu zmiany mentalności niepełnosprawnych odmieniły postrzeganie tego środowiska przez społeczeństwo. Coraz śmielej wyrażają oni swoje oczekiwania co do wyrównania szans w dostępie do turystyki. Pokolenie lat osiemdziesiątych z CKiRI w Konstancinie jest aktywne w miejscu swego zamieszkania. Piotr Pawłowski utworzył pismo "Integracja". Rozwinął się talent poetycki Doroty Szachewicz, Jerzego Betlewicza, Dawida Nakoniecznego, Małgorzaty Michalak i malarski Jerzego Omelczuka, Ireneusza Betlewicza, Barbary Sawczuk, piosenkarski Grażyny Łapińskiej, ugruntowały zainteresowania społeczne Alicji Siemaszko. Niektórzy z nich nadal uczestniczą w imprezach kulturalnych i turystycznych organizowanych przez klub "Datajana".

Nowi słuchacze ośrodków rehabilitacyjnych oraz indywidualni turyści niepełnosprawni biorą udział w rajdach, w biegach sportowych, spotkaniach z piosenką, a nawet w koncertach muzyki poważnej. Niestraszny im mróz, śnieg ani schody. Są aktywnymi uczestnikami imprez integracyjnych "Datajany". Największa z nich pod hasłem "Artyści niepełnosprawni miastu" odbyła się jesienią 1999 r. w Warszawie i wiosną 2000 r. w Wilnie.

Na przełomie wieków

W ostatniej dekadzie zmniejszyła się liczba imprez turystycznych organizowanych przez klub "Datajana" oraz liczba członków kadry turystycznej, aktywnie uczestniczącej w pracach klubu. Obecnie klub liczy 69 członków, w tym 22 organizatorów turystyki PTTK i 7 przodowników turystyki pieszej. W ramach Koła PTTK "Datajana" działają obecnie kluby turystyczne: "Datajana" (prezes Tomasz Harasimowicz), "Madagaskar" (opiekun Iwona Kanabus), "CKiRI" (Piotr Rodziewicz), "Datajanki" (Jadwiga Siedlecka), "Warszawscy Entuzjaści Nawigacji Samochodowej" (prezes Waldemar Cypryniak), Ogólnopolska Sekcja Turystyki Niepełnosprawnych (Tadeusz Siedlecki), sekcja górska (Dariusz Jadacki), fotograficzna (Andrzej Puchała), Regiment Szwejkowy (Sylwester Matulka), Muzeum Pamiątek Turystycznych (Beata Birek) oraz Młodzieżowa Akademia Turystyczna (Waldemar Wandowicz).

Tylko w ostatniej kadencji (1997-2000) klub zorganizował 36 imprez turystyki kwalifikowanej, w których wzięło udział ponad 2000 uczestników, w tym wychowankowie domów dziecka i młodzież niepełnosprawna. Ponadto wzięliśmy udział w 130 imprezach turystyki kwalifikowanej w Polsce (3700 osób). Były to imprezy piesze, górskie, kolarskie, motorowe i piesze nizinne.

Klub zorganizował m.in. 3 duże rajdy o zasięgu wojewódzkim "O Puchar Prezesa" (Otwock, Choszczówka, Urle), spływ kajakowy na Pojezierzu Augustowskim, dwa rajdy "Na Raty Traktem Królewskim", rajd "Szlakiem Chopina", wycieczkę na Litwę "Szlakiem Mickiewicza" i wypoczynek letni w Pałandze (współpraca z Litwą trwa od 1993 r.). Grono sympatyków piosenek uczestniczyło w kilku ogólnopolskich festiwalach piosenki turystycznej. W okresie sylwestrowym zorganizowane były tygodniowe wyjazdy dla członków klubu do Rymanowa Zdrój '97/98; Niedzicy '98/99, Białowieży '99/00 i Budapesztu '00/01. Jako członkowie Warszawskiego Regimentu Szwejkowego "Datajana" wzięliśmy udział w Ogólnopolskim Forum Szwejkowym Toruń '1999 r. oraz w Manewrach Szwejkowych w Przemyślu w latach 1999 i 2000. Ponad 2000 osób wzięło udział w minionej kadencji w 36 wycieczkach turystyki powszechnej.

Bardzo dobrą współpracą charakteryzują się kontakty z PTTK. Bierzemy aktywny udział w Zlocie Turystów Mokotowa, Ogólnopolskim Zlocie Młodzieży "Palmiry", w Warszawskich Dniach Turystyki. Od wielu lat we władzach Oddziału PTTK Warszawa Mokotów byli Darek Nazarczyk i Anna Kowalewska. Od dwóch kadencji prezesem Sądu Koleżeńskiego jest Tadek Siedlecki, a Elżbieta Piskorska -- przewodniczącą Komisji Rewizyjnej.

Nasze imprezy adresowane są m.in. do dzieci i młodzieży z domów dziecka, osób niepełnosprawnych, uczniów szkół specjalnych.

Za wieloletnią działalność i konsekwentne upowszechnianie turystyki i aktywnego wypoczynku wśród osób niepełnosprawnych i dzieci z domów dziecka klub otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia GKT (1985), Odznakę Honorową "Za zasługi dla turystyki" UKFiT (1998), srebrną Honorową Odznakę PTTK (1998), Honorowy Medal im. prof. Wiktora Degi (TWK) oraz Medal im. dr. Henryka Jordana (TPD). Kadra programowa klubu została wyróżniona w latach 1995-2000 odznakami i dyplomami ZG PTTK (22 osoby), odznakami i dyplomami Oddziału PTTK Warszawa Mokotów (27 osób), wyróżnieniami resortowymi (30 osób). Wyróżnienia za zasługi dla sportu i turystyki województwa stołecznego otrzymało 5 osób, a odznakę TPD "Przyjaciel Dziecka" -- 7 osób.

W grudniu 2000 r. zakończyła się IX kadencja klubu -- Koła PTTK nr 63 "Datajana". W ciągu dwudziestu lat funkcję prezesa sprawowali: Tadeusz Siedlecki (1980-1985), Dariusz Nazarczyk (1986-1988), Jadwiga Siedlecka (1989), Maryla Gnojek (1990-1991), Robert Mazur (1992-1995), Grzegorz Dzięcioł (1995-1997), Sylwester Matulka (1998-2000). Na nowego prezesa "Datajany" został wybrany Tomasz Harasimowicz. W 2001 r. klub zaprasza do udziału w I Rajdzie "Śladami M.K. Čiurlionisa" (Marki, 7 kwietnia), na I rajd "Urodzinowy" (maj), w Góry Świętokrzyskie na "Nocny Rajd Świetlików" -- Replika (11-13 maja i październik), w październiku na VIII Ogólnopolską Giełdę Piosenki Turystycznej, w listopadzie na I Jubileuszowy Rajd Otwocki, a w grudniu na koncert jubileuszowy "Artyści niepełnosprawni miastu" z okazji X-lecia Stowarzyszenia "Carpe Diem".

VAT na rajd

Rozwój turystyki hamuje mylne pojmowanie przez samorządy aktywności fizycznej. W budżetach jednostek samorządowych nie przewidziano dotacji na turystykę. Wspierane są imprezy sportowe. A przecież każde wielkie sukcesy sportowe związane są od początku z turystyką. Dla wielu osób, także niepełnosprawnych i najbiedniejszych, będzie to jedyna aktywność w życiu, na jaką będą mogli sobie pozwolić. Wprowadzenie podatku VAT na plakietki, wydawnictwa jeszcze bardziej utrudni organizacjom pozarządowym typu non profit, takim jak "Datajana", organizację imprez turystycznych.

Te problemy nie są obce kadrze turystycznej "Datajany". Dlatego uczestniczy ona w spotkaniach organizowanych przez Radę ds. Turystyki Osób Niepełnosprawnych Zarządu Głównego PTTK. W 1998 r. zaczęła wydawać "Mandragorę" -- pismo integracyjne o tematyce turystycznej i kulturalnej, przeznaczone dla osób niepełnosprawnych w Polsce. Prezentuje w nim bazę turystyczną, imprezy integracyjne, osoby i stowarzyszenia zajmujące się organizowaniem turystyki dla osób niepełnosprawnych, realizując na swój własny sposób program wyrównywania szans osób niepełnosprawnych.

W marcu 2001 r. Stowarzyszenie "Carpe Diem", w ramach którego działa "Datajana", przystąpiło do Porozumienia na rzecz parlamentarnej i samorządowej reprezentacji osób niepełnosprawnych. Turystyka jest bowiem częścią ogólnej aktywności społecznej człowieka i należy stworzyć warunki do jej powszechnego uprawiania.

Jadwiga Siedlecka

Klub Turystyczny "Datajana"
przy Stowarzyszeniu Turystyczno-Kulturalnym "Carpe Diem"
ul. Wspólna 57 m.19, 00-687 Warszawa
tel. (0-22) 625-55-51, fax (0-22) 628-73-88
agart@medianet.pl
sied_jat@medianet.pl
www.mandragora.prv.pl

Bieg Chomiczówki, styczeń 2001 r. (fot. Tadeusz Siedlecki)	Zakończenie VI Rajdu "O Puchar Prezesa" Urle 2000r. (fot. Andrzej Puchała)
Uczestnicy Rajdu "Na Raty Traktem Królewskim" w Łazienkach (fot. Tadeusz Siedlecki)	Uczestnicy Rajdu "Na Raty Traktem Królewskim" listopad 2000 r. (fot. Tadeusz Siedlecki)